30
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
bekend was met de mathematische wetenschap. Op 2z-jarige
leeftijd - in 1787 - ontwierp hij bijvoorbeeld een fraaie hemel-
atlas, die evenwel nimmer in druk verscheen6). Voorts nam hij
rond 1800 de globefabriek van Valk over en bracht hij kort
daarna een aardglobe met een innovatieve constructie op de
markt, vergezeld van een uitgebreide handleiding7).
Maar hoe stond het eigenlijk met het uitgeven van landkaar-
ten? De Duitse reiziger Nemnich schreef in 1809 over Mortier,
Covens Zoon: ein mehr als hundertjähriges Haus, ist
gegenwärtig das einzige in Holland, das einem Verlag von
Landkarten hält. Dieser Verlag besteht aber größtenteils in
einem Ueberbleibsel der alten Zeit"8). Inderdaad had Cornelis
Covens via vererving de beschikking over honderden oude ko-
perplaten, met behulp waarvan hij vele kaarten produceerde.
Niet zelden wijzigde hij het impressum op de platen, of voeg-
de hij een jaartal toe. Toch vervaardigde hij wel degelijk com-
pleet nieuwe uitgaven, die vanuit het oogpunt van kartografi-
sche vernieuwing natuurlijk interessanter zijn dan deze
herdrukken. Dankzij de beschikbaarheid van goede contempo-
raine bibliografieen en advertenties is het mogelijk om 00k
zonder tijdrovend onderzoek naar bewaard gebleven kaartma-
teriaal hierover redelijk betrouwbare uitspraken te doen (zie de
tabel).
Figuur 2 geeft de productie weer gedurende de meer dan ze-
ventigjarige bestaansperiode van Mortier, Covens Zoon,
uitgesplitst naar nieuw uitgegeven boeken en kaarten9). Opval-
lend is dat het zwaartepunt van de productie zieh in de begin-
fase bevond. Met name in de periode 1794-1803 gaf Cornelis
Covens veel nieuwe en grootschalige kaarten uit, zoals bijvoor
beeld de schitterende vierbladige plattegrond van Rotterdam
door A. Munro (figuur 3)10). Hij speelde verder met kleinscha-
lige kaarten slim in op de ingrijpende bestuurlijke en politieke
veranderingen, die destijds plaatsvonden. Nadat het huidige
Nederland in 1793 een vazalstaat van Frankrijk werd, was Cor
nelis er snel bij om datzelfde jaar nog een atlasje met elf kaar
ten van het Franse grondgebied uit te brengen"). Niet lang
daarna kwam hij met kaarten van de 'Bataafse' provincies, ver-
deeld in hun districten, voor de dag. In
1799 publiceerde hij vervolgens een zak-
atlas van de Bataafse Republiek met tien
kaarten van de nieuwe territoriale inde-
ling12). Een jaar daarvoor namelijk was -
na twee staatsgrepen door Daendels -
binnen de republiek eindelijk een gecen-
traliseerde eenheid ontstaan. Het grond
gebied werd in acht departementen ver-
deeld.
Heiaas was de actuele waarde van Cor
nelis' atlas van körte duur: al in 1801
kwam onder invloed van Napoleon een
nieuwe grondwet tot stand en werd het
Bataafse Gemenebest in het leven geroe-
pen. Hierbij viel men weer grotendeels
terug op de oude provinciegrenzen.
Kennelijk kostte het Cornelis te veel
moeite om de chaotische bestuurlijke
ontwikkelingen bij te benen, want nieu
we regionale kaarten met een overzicht
van de gewijzigde indeling versehenen
dit keer niet bij Mortier, Covens
Zoon. Ook niet toen van 1806 tot 1810
Lodewijk Napoleon het Koningrijk Hol-
2001-xxvn-i
Figuur 1 - Cornelis Covens op 42-jarige leeftijd. Detail van De beelden-
galerij van Felix Meritis door A. de Lelie, gescbilderd in de periode 1806-
1809. (Foto: Rijksmuseum Amsterdam, Cat. no. C537)
1 Kartografische produeten
Boeken
1794-1803 1804-1813
1834-1843 1844-1855* 1856-1866*
814-1823 1824-1833
Jaar
Figuur 2 - De productie van Mortier, Covens Zoon, uitgesplitst naar nieuwe kartografische pro
dueten en boeken, tussen 1794 en 1866. De uitgave van een bepaalde atlas is hierbij opgevat als een
produet. De tijdvakken gemerkt met beslaan meer jaren dan die zonder.
