m
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
OJJR
land regeerde en van 1810 tot 1814 het Figuur 5 - Detail van
Nederlandse territorium bij Frankrijk de vierbladigeplatte-
was ingelijfd:3). De koperplaten van be- grond van Rotterdam
staande overzichtskaarten werden daar- doorA. Munro, in
entegen regelmatig aangepast. 1800 bij Monier, Co-
Behalve kaarten van de nieuwe bestuurs- vens &Zoon uitgege-
structuur op nationaal en regionaal ni- ven. (Faculteit Ruim-
veau, kwamen tevens kaarten met nieu- telijke Wetenschap-
we lokale grenzen van de pers. Van Am- pen, Moll418; foto:
sterdam verscheen vanaf 1795 Marco van Egmond)
bijvoorbeeld een plattegrond met een
niet ingevulde titelcartouche. Door mid-
del van het opplakken van titelstrookjes
en het handmatig inkleuren kon telkens
de gewenste indeling worden weergege-
ven1^'.
In de periode 1804-1823 verminderde de
kartografische activiteit van Mortier,
Covens Zoon, terwijl de bedrijvigheid
rond het uitgeven van nieuwe boeken
verhoudingsgewijs juist toenam. Ook nu
weer waren met name staatkundige ver-
wikkelingen de directe aanleiding tot het
publiceren van kaarten. Zo versehenen
kort na de terugtrekking van de Fransen
Figuur 4 - Cornelis
Joannes Covens op
58-jarige leeftijd, eM
jaar voor hij zieh uit
de kaart- en boekhan-
del zou terugtrekken.
(Particuliere collectie)
2001-xxvii-i
in 1813 overzichtskaarten van de Verenigde Nederlanden en -
na de val van Napoleon in 1815 - van Europa. De door Corne
lis Covens uitgegeven boeken stonden eveneens vaak in het te-
ken van de bestuurlijke vernieuwing. Daarnaast maakten met
name aardrijkskundige, theologische en speeifiek Amsterdamse
boekwerken deel uit van zijn fonds.
Een nieuwe bewoner
Toen Cornelis Covens in 1825 na een körte ziekte overleed,
zette zijn zoon Cornelis Joannes Covens (1806-1890, figuur 4)
de zaak voort, volgens Van Eeghen1?' aanvankelijk samen met
zijn moeder Margaretha Jacoba Costerus (1768-1836). AI spoe-
dig - tussen 1825 en 1834 - verhuisde hij met zijn handel van de
Vijgendam naar de Nieuwendijk. Mogelijk hield een grote vei-
ling van boeken en koperplaten in augustus 1828 hiermee ver
band. Op deze veiling, waarvan de catalogus bewaard is geble-
venl6', werden grote partijen ongebonden Nederlandse en
Franse boeken - grotendeels afkomstig uit de boedel van Cor
nelis Covens - 'opgeruimd'. Ook ruim 400 koperplaten van
kaarten, waarvan sommige al in gebruik waren aan het einde
van de 17c eeuw, konden worden opgekocht. Het is helaas niet
bekend wie zieh de nieuwe eigenaren van de platen mochten
noemen.
Körte tijd na de veiling, rond 1830, bracht Cornelis Joannes
Covens een fonds/magazijncatalogus uit1?). Deze catalogus
geeft een goed inzicht in de toenmalige omvang van de voor-
raad leverbare kaarten, atlassen en boeken. In totaal worden
bijna 375 artikelen genoemd, waaronder 267 enkel- of dubbel-
bladige landkaarten, 84 stadsplattegronden, 14 wandkaarten en
5 atlasjes met gezamenlijk bijna 300 kleine kaarten. Tot slot
vermeldt de catalogus nog een tiental boeken.
Wat de uitgave van nieuwe kaarten betreft, laat de periode
1834-1843 een opleving zien. Wederom haakte de firma in op
een nieuwe staatkundige ontwikkeling. In 1830 riep Belgie
haar onafhankelijkheid uit en al snel werd duidelijk dat deze
Status definitief zou zijn. Voor Cornelis Joannes was dit aanlei
ding tot het ontwerp en de uitgave van kaarten van alle 'loyale'
noordelijke provincies in het Koninkrijk der Nederlanden18'.
Ofschoon er vanuit de wetenschappelijke hoek kritiek was op
de weergave van de topografie1^), waren de door Daniel Veel-
waard jr. gegraveerde kaarten een commercieel succes. Dit was
mede te danken aan het feit dat de kaarten ook op katoen wer
den gedrukt en vervolgens - na te zijn gevouwen - in een han
dig hoesje konden worden meegenomen. Voor deze 'zakkaar-
ten' diende wel vijftien tot dertig cent per stuk extra neergeteld
te worden (figuur 5).
Hoewel Cornelis Joannes net als zijn vader een tamelijk be-
kwaam tekenaar was, kwamen er in het vervolg maar weinig
nieuwe ontwerpen voor kaarten uit zijn handen. Hij teerde
vrijwel volledig op de verkoop van bijgewerkte 'moderne'
kaarten en herdrukken van oude platen. Ook op het gebied
van boeken bracht hij na 1845 nauwelijks nieuwe titels op de
markt. Toch genereerde hij vanuit deze laatste sector een
steeds groter deel van zijn inkomsten en wel voornamelijk
dankzij een drietal - voorheen door Cornelis Covens uitgege
ven - uiterst populaire theologische werken van de Leidse do-
minee L. Egeling: Vraagboekje tot onderwyzing in de christelyke
leer (eerste druk 1798), een verkleinde uitgave van dit werk met
de titel Verkort vraagboekje (1798?) en De weg der zaligheid
in twee delen (1820-1822). Blijkbaar doorzag Cornelis Jo
annes de commerciele waarde van deze godsdienstige boekjes
31
