*cAlR
C/üPPARENT
50
m
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
200I -XXVII -1
AI met al kan worden geconcludeerd dat
FreeHand 9.0 aanschaffen goed is wan-
neer je niet met MAPublisher werkt.
Werk je daar wel mee, of ben je van plan
dat te doen, gebruik dan gewoon Free-
Hand 8 totdat Macromedia en Avenza
een oplossing hebben gevonden.
J. van den Worm
Literatuur
Worm, J.P.R. van den R.A. Knip-
pers (2000), Review of Avenza
MAPublisher 4.0 for Adobe Illustrator
8.0/9.0. Geoinformatics 3, 8, pp. 38-39
Air Apparent, how meteorologists
learned to map, predict, and
dramatize weather
Mark Monmonier
Chicago: The University of Chicago
Press, 1999
309 pp., 93 monochrome afbeeldingen
en 22 kleurenillustraties
ISBN 0-226-53422-7. Prijs: 86,70
Meteorologische processen zijn uiterma-
te complex, driedimensionaal en aan
continue verandering onderhevig. Com-
plexiteit en relatieve onvoorspelbaarheid
van fenomenen als het weer hebben ge
leid tot ontwikkeling van de chaostheo-
rie: een theorie over het niet-determinis-
tische gedrag van natuurlijke Systemen.
Omdat het weer zieh afspeelt nabij het
aardoppervlak be'invloedt het het dage-
lijks handelen en zelfs het bestaan van de
mens. Niet verwonderlijk dus dat
meteorologen al eeuwen lang trachten
de processen vast te leggen om ze te ont-
M A R K
M N M e N
HOW METEOROLOGISTS
I-FARNED TO MAP, PREDICT,
AND DRAMATIZE
WEATHER
rafelen, en om het weer te voorspellen.
De kaart speelt daarbij een belangrijke
rol. Monmonier beschrijft hoe meteoro
logen bij de bestudering van de 'geogra-
fie van de atmosfeer' in letterlijke zin 'de
lucht zichtbaar maken'. In twaalf hoofd-
stukken, alle voorzien van een pakkende
titel, gaat hij in op ontwikkelingen die
invloed hebben gehad op de weerkaart.
De rol van technologische ontwikkelin
gen, van instituten en personen wordt
benadrukt. Het gebruik dat meteorolo
gen van de weerkaart maken wordt be
licht, evenals de inhoud en het kartogra-
fisch ontwerp van de kaart.
Het eerste hoofdstuk, Seeing and forecast-
ing, illustreert het belang van bestude
ring van de atmosfeer en van voorspel-
ling met het voorbeeld van een scheeps-
ramp veroorzaakt door een hevige storm
aan de Amerikaanse oostkust in 1898,
waarbij tenminste 120 mensen verdron-
ken omdat de kapitein het weerbericht
negeerde.
Seeing and understanding beschrijft de
vooruitgang op het gebied van de synop
tische waarnemingen in de achttiende en
het begin van de negentiende eeuw. De
eerste kaart met een meteorologisch
fenomeen wordt toegeschreven aan Ed
mund Halley, die in 1686 de passaatwin-
den in beeld bracht. De weerkaart is
echter van recenter datum, waarschijn-
lijk van rond 1816. In dat jaar steh Hein
rich Wilhelm Brandes - hoogleraar na-
tuurkunde aan de universiteit van Bres
lau - voor om dagelijks een weerkaart
van heel Europa te gaan maken. Kaarten
konden de tot dan toe bestaande hypo-
these van ronddraaiende winden en con-
vergentie in het centrum van een lage-
drukgebied bevestigen, en hadden daar-
mee hun nut bewezen.
Weather by wire gaat over de invloed van
de elektrische telegraaf op de snelheid
waarmee de weerkaart samengesteld kan
worden. De eerste weerkaart met gege-
vens van de dag van verschijning dateert
uit 1851. Tijdens een grote tentoonstel-
ling in Londen werden eerder op de dag
gedane observaties doorgeseind naar de
stand van de Electric Telegraph Company.
Ter plekke werd een weerkaart gedrukt
en te koop aangeboden. De telegraaf
werd 00k gebruikt voor het doorgeven
van weetsvoorspellingen. Op dit gebied is
er een Nederlandse primeur: in 1860 zet-
te Buys Ballot een systeem op van
stormwaarschuwingen voor havenste-
den. Het eerst nog beperkte telegraafnet-
werk werd geleidelijk uitgebreid tot een
transcontinentaal systeem. In 1914 werd
gestart met de uitgifte van een dagelijkse
weerkaart van het gehele noordelijk half-
rond.
Looking up gaat over de vooruitgang die
werd bereikt door te kijken naar de rela-
tie tussen weersverschijnselen aan de
grond en processen in hogere luchtlagen.
Begin twintigste eeuw ontstond in Ber
gen (Noorwegen) een invloedrijke
school met theorieen over het ontstaan
van lage-drukgebieden en fronten, en de
invloed van de stabiliteit van luchtmas-
sa's. De Amerikanen wilden daar lange
tijd niet aan, ze gingen pas relatief laat
over tot de analyse van luchtmassa's en
het intekenen van fronten op weerkaar-
ten. Met de opkomst van de luchtvaart
begonnen 00k de voorspellingen voor
hogere luchtlagen.
Looking ahead behandelt de ontwikke
ling in de weersvoorspelling en de op
komst van numerieke modellen. De mo-
dellen die worden gebruikt om te voor
spellen zijn geleidelijk aan complexer
geworden, met meer gegevens, in hogere
resoluties en voor verschallende lagen
van de atmosfeer. De Computer is daar
bij een onmisbaar gereedschap. Er zijn
allerlei modellen, zoals voor de körte,
middellange en lange termijn, voor spe-
eifieke verschijnselen zoals orkanen, glo
bale modellen en daarmee verbonden,
fijnmazigere regionale modellen. On-
danks een verbeterd begrip van de atmo
sfeer zijn voorspellingen nog steeds be-
perkt qua geldigheidsduur en mate van
detail. Prognoses op zeeniveau kunnen
behoorlijk accuraat voor 3 dagen worden
gedaan, maar blijven moeilijk voor län
gere termijnen door de complexiteit van
interacties in de atmosfeer, de effecten
van lokaal terrein en lokale weersver
schijnselen die moeilijk zijn mee te ne-
men, en kleine fouten of onnauwkeurig-
heden die, indien gepropageerd, kunnen
leiden tot grote discrepanties in ruimte
en tijd.
Downwind dangers gaat over de atmo
sfeer als drager van verontreiniging. Om
trends te halen uit vaak beperkte data
wordt hier 00k gebruik gemaakt van
modellen. Er zijn bron- en versprei-
dingsmodellen voor allerlei Stoffen, soor-
ten weer, terrein enz.
In Looking down worden belang en ont
wikkeling van de inwinning van meteo
rologische gegevens per satelliet beschre-
ven. Teledetectie levert zeer frequent
nieuwe gegevens op, 00k van gebieden
waarin moeilijk andere waarnemingen
gedaan kunnen worden. Satellietgege-
