KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
20QI-XXVII-2
F. Depuydt en F.J. Ormeling
Prof. Depuydt zelf had het laatste woord
op deze bijeenkomst: hij had dat gego-
ten in de vorm van een kaartspel, waar-
bij hij achtereenvolgens de verschillende
kaarten benoemde, en aan de hand van
evenzovele dia's illustreerde. Ook de jo-
ker werd tussen de regels door uitge-
speeld. Heiaas voor de Belgische karto-
grafie is de vacant geworden leerstoel
door zijn geografische collega's thans aan
een geomorfoloog toegedacht. Daarmee
wordt een eind gemaakt aan een belang-
rijke Leuvense traditie die met Gemma
Frisius en Mercator begon. Tegelijker-
tijd wordt aan de Rijksuniversiteit te
Gent de kartografie echter uitgebouwd
door Dr. DeMaeijer.
Na de slotrede van prof. Depuydt had
een receptie plaats, gevolgd door een
plezierig afscheidsdiner voor de genodig-
den, het best georganiseerde onderdeel
van het evenement. Er werden toespelin-
gen gemaakt op zijn aanstaand vertrek:
prof. Depuydt is in maart naar Paasei-
land vertrokken om op dit in 1702 door
Jacob Roggeveen ontdekte eiland op te
meten en te karteren. Hij zal ook door-
gaan met dergelijk werk voor Leuvense
opgravingen in Turkije, Syrie en Egypte.
We wensen ons Belgische redactieraads-
lid een zeer gelukkig en vruchtbaar pen-
sioen toe!
F.J. Ormeling
Expositie 150 jaar Landmeet-
kundie en cartografie
Tot en met 31 juli 2001 is er in het Mu
seum voor de Geschiedenis van de We-
tenschappen te Gent een expositie 150
jaar Landmeetkundie en cartografie. Het
museum steh met deze tentoonstelling
zijn deuren open voor de Vakgroep
Geografie van de Universiteit Gent.
Aanleiding is de viering van het tienjarig
bestaan van de opleiding landmeetkunde
daar. De oude topografische collectie
van de vakgroep was overigens al opge-
nomen en deels geexposeerd in de per
manente collectie van het museum.
Samensteller van de expositie Christof
Vanvinckenroye laat in acht staande vi-
trines een vergelijkende opstelling van
landmeetkundige instrumenten zien.
Daarnaast zijn er een 'bakenbos' en een
'statieventuin' op kunstgras alsmede ta-
felvitrines en panelen met kaarten.
De evolutie van de bouw ervan en van
de meettechniek wordt in de vitrines
met instrumenten op een opvallende
manier uitgelegd. Van een 2D-plastic
voetafdruk op de grond komt men bij de
instrumenten voor directe afstandsme-
ting via standaardmeter, ketting en in-
vardraad bij de kunststof meetband. De
optische afstandmeting verloopt van een
stadimetrische kijker uit 1869 naar een
disto van Leica uit 1997 en de plaatsbe-
paling van sextant tot gps. Bij het royale
aantal waterpasinstrumenten wordt ver
meld dat de luchtbelwaterpas of buisni-
veau werd uitgevonden door de Franse
geleerde Theveniot, al in 1666. Bij de
hoekmeetinstrumenten prijkt een Hol-
landse cirkel uit circa 1780 van Feuset
uit Parijs, met een fraai lederen foudraal
voorzien van fleur-de-lysversiering. Re-
petitiecirkels zijn in de 19c eeuw de over-
gangsvorm naar de latere theodolieten.
De tentoongestelde kaarten geven een
overzicht van de Belgische topografische
kartografie in ook 150 jaar, maar bevat
eveneens Duitse en Engelse oorlogskaar-
ten uit 1915 van Gent.
Een catalogus is onmisbaar als bij elke
tijdelijke expositie, want dan hebben de
objecten in dit museum slechts num-
mers (in dit geval wel 114). Die catalogus
is er in twee versies: in het uitgebreide
exemplaar van 74 pagina's (en 300
francs) wordt de objectenbeschrijving
voorafgegaan door inleidingen over
landmeetkunde en kartografie van de
Professoren A. de Wulf en Ph. de Maey-
er. In de eerste wordt gewezen op het
ogenschijnlijk gemakkelijk gebruik van
moderne apparatuur met een onder-
huidse complexiteit, 'die potentieel een
enorm aantal fioutgenererende fiactoren met
zieh draagt.Inzet van onvoldoend ge-
schoolden wordt gevreesd. 'Winstmaxi-
malisatie op körte termijn kan in dit do
mein wel eens de slechtst mogelijke sociale
en economische keuze zijn.aldus de in-
leiding. De beschrijving geeft een goed
overzicht van de landmeetkunde van de
Romeimse groma en de sleepketting tot
total-stations en gps. In de voetnoten
treft men onder andere artikelen van
Pouls in Geodesia aan. De bijdrage over
150 jaar basis- en topografische kaarten
van prof P. de Maeyer besteedt ook
aandacht aan kaartseries van voor de
Belgische onafhankelijkheid, terwijl het
Napoleontisch kadaster 'niet eindigt met
de inlijving bij Nederland, noch bij de Bel
gische onafhankelijkheid'. Onder het Hol
lands bewind werd voor de tweede maal
een militaire opdracht gegeven tot het
karteren van het huidige Belgische
grondgebied, die vroegtijdig werd beein-
digd door de onafhankelijkheid en nog
wordt bewaard in het Algemeen Rijksar-
chief in Den Haag. P. Vandermaele is de
eerste kartograaf die Belgie van midden-
schalig kartografisch materiaal voorzag,
immers 'bij de Belgische onafhankelijkheid
waren alle topografische documenten mee-
genomen naar Nederland'. Gezien de her-
positionering van de Topografische
Dienst Nederland is opmerkelijk te le-
zen dat het Militair Geografisch Insti-
tuut al in 1976 werd omgevormd 'tot een
organisme van openbaar nut van categorie
B onder de benaming van Nationaal Geo
grafisch Instituut'.
In de permanente collectie van het muse
um bevindt zieh ook een enorme oude
vitrinekast met instrumenten van het
voormalig Laboratorium Topografie.
Deze geodetische collectie is uniek om-
dat ze zoveel stukken uit dezelfde periode
(1870-1920) omvat, van Fabrikanten uit
verschillende Europese landen. Er naast
Staat een astronomische kijker, door ko-
ning Willem I geschonken na de oprich-
ting van de Gentse Hogeschool in 1817.
Deze viervoetskijker met tandrad werd
gemaakt door F.J. Rienks uit Ferwerde-
radeel (Fr.). Ook permanent staan er
twee läge vitrinekasten met oude meet-
en ook tekenapparatuur: meest propor-
tionaalpassers en Coradi-planimeters uit
de collectie van de stad Antwerpen.
Het Museum voor de Geschiedenis van
de Wetenschappen is gevestigd op de
campus van de Universiteit Gent,
Krijgslaan 281, gebouw S30 (en dat bete-
kent wel veel lopen op het campuster-
rein). De openingstijden zijn elke werk-
dag van 10.00-12.30 en van 13.30-17 uur.
De toegang is vrij.
A.M. den Boer
57
