US
y
w
m
Ii
I
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2QOI-XXVII-3
bruik), gezondheid en factoren die daarop van invloed zijn, af-
zonderlijk en in samenhang met elkaar.
Beleidsrelevantie
Een aantal ontwikkelingen in het domein van de volksgezond-
heid en zorg heeft de behoefte aan ruimtelijke informatie voor
beleidsmakers aangewakkerd. Als eerste is er sprake van een
toenemende regionalisering in de zorg en volksgezondheid.
Steeds meer taken in de sfeer van planning en financiering en
uitvoering van de zorg zijn vanuit de centrale overheid gedele-
geerd naar de regio. Regionale overheden, maar ook (regiona
le) zorgverzekeraars krijgen steeds meer verantwoordelijkhe-
den. Het streven hierbij is onder andere evenwichtige toegan-
kelijkheid van de zorg. Hiervan is sprake als iedere patient de
hulp of opvang op de juiste wijze, op het juiste moment en op
de juiste plaats krijgt. De variatie in wachtlijsten voor verschil-
lende zorgvoorzieningen is een indicatie dat in Nederland mo-
menteel geen sprake is van een evenwichtige toegankelijkheid.
De andere ontwikkeling die de behoefte aan ruimtelijke infor
matie vergroot is de overgang van een aanbodsgerichte naar
een meer vraaggerichte zorg. Deze verandering is een gevolg
van de steeds verdergaande individualisering, en in het ver-
lengde daarvan, een toenemende diversiteit aan Verlangens,
voorkeuren en behoeften van patienten en consumenten. Om
aan die Verlangens tegemoet te komen moet de zorg dichtbij
de patient/consument, dus op regionaal of zelfs lokaal niveau,
georganiseerd worden. Daarvoor is niet alleen behoefte aan in
formatie over het aanbod van zorg, maar vooral ook aan infor
matie over de vraag naar zorg. De vraag naar zorg wordt voor
een groot deel bepaald door de gezondheidstoestand van de
bevolking. Door middel van beleid probeert vws de algemene
gezondheidstoestand te bevorderen en ook bijvoorbeeld het
bevorderen van gezond gedrag [vws, 2001]De Nationale At
las Volksgezondheid biedt hierbij een ondersteunende rol.
Voor wie is de Atlas bedoeld?
In eerste instantie was de Atlas alleen bedoeld voor de beleids-
maker van vws. Daarom was de Atlas van februari 1999 tot Ok
tober 2000 alleen op het intranet van vws beschikbaar. Vanaf
oktober 2000 is de Atlas via internet te raadplegen. De primai-
re doelgroep is gedefinieerd als de beroepsmatig gei'nteresseer-
den in zorg en gezondheid. Daarbij kan gedacht worden aan
beleidsmedewerkers van vws en lagere overheden, zorgverzeke
raars, het management van zorginstellingen en GGD-en of aan
onderwijsinstellingen. Bij het vervaardigen van de kaarten en
het schrijven van de begeleidende teksten wordt uitgegaan van
het referentiekader van deze groep gebruikers.
Functies van de Atlas
De belangrijkste functie van de Nationale Atlas Volksgezond
heid is het integreren en overbrengen van beleidsrelevante in
formatie over de ruimtelijke verdeling en toegankelijkheid van
volksgezondheid en zorg in Nederland. Deze informatie is met
name relevant voor ondersteuning van beleid op het gebied
van zorg en gezondheid. Zo kan de informatie bruikbaar zijn
bij evaluatie en planning, bijvoorbeeld bij de bepaling van
nieuwe locaties van zorgvoorzieningen. De Atlas heeft even-
eens een signaleringsfunctie. Door het presenteren en integre
ren van onderzoeksbevindingen kunnen patronen en verban
den tussen patronen worden gevonden die aanleiding kunnen
zijn voor nieuwe hypothesen die vervolgens weer kunnen lei
den tot nader onderzoek. Tenslotte heeft de Atlas de functie
van een geografisch naslagwerk, zo kunnen in de Atlas de loca
ties van zorgvoorzieningen opgezocht worden.
Inhoud van de Atlas
Zoals eerder aangegeven maakt de Nationale Atlas Volksge
zondheid deel uit van de Volksgezondheid Toekomst Verken
ningen (vtv). Aan de structuur van de Atlas ligt dan ook het
conceptueel model van de vtv ten grondslag. In figuur 1 wor
den de begrippen die een plaats innemen in de volksgezond
heid in onderlinge samenhang weergegeven.
Het conceptueel model heeft geleid tot een vijftal hoofdcate-
gorieen waaruit de Atlas is opgebouwd: Zorg, Preventie, Ge
zondheid, Bei'nvloedende factoren (determinanten) en Diver
sen. Vervolgens zijn deze vijf categorieen onderverdeeld in 25
onderwerpen (figuur 2).
Om een idee te geven van de inhoud van de Atlas zal aan de
hand van een casus de inhoud getoond worden, alsmede de sa
menhang tussen de hoofdcategorieen.
Casus: Waar is de sterfte aan beroerte het grootst?
Een mogelijke beleidsvraag waar de Atlas een antwoord op kan
geven is: 'Waar is de sterfte aan beroerte het grootst in Neder
land?' Sterfte is een belangrijke indicator voor gezondheid.
Onder de categorie Gezondheid bevindt zieh een groot aantal
Gezondheidsbeleid
Autonome Determinanten
ontwikkelingen
-► Gezondheidstoestand
Autonome ontwikkelingen: Ontwikkelingen in de maatschappij, die
een veronderstelde invloed hebben op het gezondheidsbeleid,
determinanten, gezondheidstoestand en gebruik. Bijvoorbeeld
demografische ontwikkelingen en economische ontwikkelingen
Gezondheidsbeleid: Acties van de overheid, die erop gericht zijn de
gezondheidstoestand van de bevolking te handhaven en te verbeteren
Deze acties zijn grofweg te onderscheiden in twee typen beleid. Enerzijds
het zorgbeleid dat gericht is op genezing (eure) en verzorging (care), en
anderzijds het preventief beleid gericht op het behoud van gezondheid
en voorkoming van ziekte
Determinanten: Factoren die van invloed zijn op de gezondheidstoestand
Hierbij kunnen we denken aan factoren als leefstijl (rookgedrag), fysieke
en sociale omgeving.
Gezondheidstoestand: Gezondheidstoestand wordt gebruikt om het
begrip gezondheid operationeel te maken: een toestand die in
objectiveerbare en meetbare grootheden kan worden beschreven. Deze
grootheden worden indicatoren van de gezondheidstoestand of kortweg
indicatoren genoemd Belangrijke indicatoren zijn 'ziekten en
aandoeningen', funetioneren en kwaliteit van leven' en 'sterfte'
Zorggebrulk: Het daadwerkelijke gebruik van zorg. Zorggebruik is de
resultante van de interactie tussen zorgvraag en zorgaanbod
p 1
J =J
Cw
Care
GeeeMjfce
wg
Genees-en
Sport
gezordhedearg
Beinvloedende factoren
Arberdsmard
Belangengretpen
narzelnringsr
Odbtediiriddrgan
Grote Steden
Figuur 2 - Beginscherm van de Atlas.
Figuur 1 - Concep
tueel model VTV
(Bron: [Ruwaard
Kramers, 1997]).
31
