BIJ DE POSTERS
200I-XXVII-3
Bij de posters Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening
Ondervindt de inhoud van de Vijfde Nota Ruimtelijke Orde
ning de nodige, soms ongezouten, kritiek, de kaarten van die-
zelfde nota ondergaan eigenlijk niets dan lof. De enige 'wan-
klank' die in de media viel te beluisteren, was die van: er zijn
er te weinig... Een op z'n minst opmerkelijke reactie op een
nota, die als geen vorige zoveel paginavullende kaarten bevat:
35 kaarten vormen tezamen een samenhangende reeks. Niet
dat de kaartenmakers van de Rijksplanologische Dienst er niet
meer hadden willen maken, maar veel meer zou de doelen van
die kaarten toch niet dichterbij hebben gebracht: een ruimte
lijke analyse van Nederland in kaartbeelden en de verbeelding
van het voorgenomen beleid.
Een ruimtelijke analyse is het ene doel van de kaartenreeks.
Daarin gaat het om de structuur van Nederland en haar posi-
tie in Noordwest-Europa. Deze analyse steunt op de zgn. la-
genbenadering: het onderscheid in ondergrond (het geheel van
natuurlijke condities van bodem en water), netwerken (het ge
heel van verbindende infrastructuur) en occupatie (de neersiag
van het gebruik van de ruimte). Tezamen leveren deze drie een
'gelaagd' geheel op: gelaagd Noordwest-Europa, waaraan de
positie van Nederland is af te lezen en een gelaagd Nederland,
waarachter de structuur van Nederland schuil gaat. Om deze
ruimtelijke hoofdstructuur zichtbaar te krijgen, zijn de drie la
gen van de ondergrond, de netwerken en de occupatie nader
geanalyseerd op wat daarvan nu werkelijk essentieel is: de
structuurdragers. Deze structuurdragers tezamen vormen de
ruimtelijke hoofdstructuur van Nederland. Deze drie momen-
ten in de reeks: Gelaagd Noordwest-Europa, Gelaagd Neder
land en de Ruimtelijke Hoofdstructuur zijn met hun samen
stellende lagen, waaraan de Noordzee is toegevoegd, als afzon-
derlijke posters vastgelegd.
Het andere doel van de kaarten is de verbeelding van het voor
genomen ruimtelijke beleid. De meest essentiele uitspraken
van dat beleid zijn samengevat in de zgn. Pianologische Kern-
Beslissing (pkb). De kaart die daarbij hoort is de PKB-kaart, die
de (zoekjgebieden, projecten en beleidsacties weergeeft, die
noodzakelijk worden geacht om de gewenste inrichting van
Nederland te realiseren. Deze kaart is net zoals de analysekaar-
ten opgebouwd uit lagen, die nu elk de ontwikkelingsbeelden
van het beleid bevatten voor respectievelijk stad en land, voor
de stedelijke netwerken en voor water. Ook aan deze lagen is
een vierde toegevoegd: het beleid dat vooral op de positie van
Nederland in Noordwest-Europa betrekking heeft: de zgn.
transnationale beleidsvisie. Voor al deze beleidskaarten is de
uitkomst van de ruimtelijke analyse: de ruimtelijke hoofd
structuur, als onderlegger gebruikt, zodat een verband tussen
voorgenomen beleid en ruimtelijke hoofdstructuur kan wor
den gelegd. Deze PKB-kaart met haar samenstellende ontwikke
lingsbeelden en transnationale beleidsvisie is als vierde poster
aan de andere drie toegevoegd.
De posters zijn uitgegeven in het kader van de Vijfde Nota
Ruimtelijke Ordening door het ministerie van vrom, de vorm-
geving van de posters is tot stand gekomen in samenwerking
met Futurebrand te Wassenaar, voor de kartografie tekent de
Rijksplanologische Dienst in samenwerking met bureau must
te Amsterdam.
D. Schenk
Kaarten Vijfde Nota over de Ruimtelijke Ordening
2000/2020:
Ruimte maken, ruimte delen
In de Vijfde Nota voor de Ruimtelijke Ordening die in januari
2001 ter beschikking kwam, is weer een groot aantal kaarten
opgenomen. Die kaarten zijn ook apart verkrijgbaar in de in
februari gepubliceerde Samenvatting Ruimte maken, ruimte de
len. Bovendien zijn de kaarten (als Kaartenreeks) deels in te
zien op de Website van het Ministerie van Volkshuisvesting,
Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer h ttp:llwww.min
vrom. nllminvromlpagina. html?id=i&yoio =3434.
Een belangrijke vernieuwing, vergeleken met de kaarten uit de
vorige nota's, vormt de inbedding van Nederland in de Euro-
pese omgeving. Omdat het haast onmogelijk is anders dezelfde
informatie over de omliggende landen te verkrijgen, is daarbij
uitgegaan van satellietbeelden, die op een homogene manier
tonen waar sprake is van bebouwing, bos en infrastructurele
objecten, en daarnaast ook nog zandvlaktes, duinen, wadden
en grotere onbebouwde gebieden aangeven. Om de infrastruc
tuur op uniforme manier te bewerken is gekozen voor het net
van snelwegen en spoorlijnen, terwijl hogesnelheidslijnen een
aparte opvallende signatuur kregen. Als sociaal-economische
indicator is daar de verstedelijking (hoe gedefinieerd?) aan toe
gevoegd evenals de contour van het gebied met meer dan 200
inwoners per kmz.
Een tweede vernieuwing wordt gevormd door de lagenstruc-
tuur: de meeste beslissingskaarten zijn opgebouwd uit een aan
tal basiskaarten. De Kaartenreeks, bestaande uit 35 kaarten is
zö samengesteld dat volgende bladen steeds uit combinaties
van vorige bladen zijn gecompileerd. Zo is de laatste kaart in
de reeks, pkb Nationaal Ruimtelijk Beleid opgebouwd uit de
kaartbladen Nationale ruimtelijke hoofdstructuur, Kwaliteit
Natuur en Landschap, Ontwikkelingsbeeld Stad en Land,
Ontwikkelingsbeeld Stedelijke Netwerken en Ontwikkelings
beeld water.
De vier posters (Gelaagd Noordwest-Europa, Gelaagd Neder
land, Nationale Ruimtelijke Hoofdstructuur en PKB Natio
naal Ruimtelijk Beleid) staan ons toe geleidelijk in te zoomen
op de voor de körnende 20 jaar geplande pianologische maat-
regelen.
De kaart Gelaagd Noordwest-Europa toont de positie van Ne
derland in en de relaties met Noordwest-Europa. Het is een
ideale overzichtskaart en het soort kaart waar geografen vaak
behoefte aan hebben, getuige ook het grote aantal vragen uit
die hoek om de overzichtskaart uit de Atlas van Nederland.
Slechts Groot-Brittannie en Zweden lijken niet aan dezelfde
mate van detail van de satellietbeelden ontleend te zijn. Zo'n
kaart zou algemeen beschikbaar moeten zijn, en inzoombaar!
Daarmee komen we meteen op een groot bezwaar dat kleeft
aan de kaarten uit de vijfde nota: de rpd heeft de productie er-
van op zodanige manier uitbesteed dat er Copyright van der-
den zit op de kaartondergronden, een betreurenswaardige be-
slissing aangaande documenten die voor inspraak bedoeld zijn!
Als bijkaarten zijn toegevoegd a. Ondergrond Noordwest-Eu
ropa, b. Netwerken Noordwest-Europa, c. Occupatie Noord
west-Europa en d. Transnationale ruimtelijke hoofdstructuur.
De kaartjes a., b. en c. vormen bouwstenen voor de hoofd-
kaart, terwijl d. er een vereenvoudigde afgeleide van is, waarop
ook de verstedelijking is aangegeven.
52
