BESPREKINGEN
v «£<*-*
72
200I-XXVII-3
Grote Bosatlas 52e editie met cd-rom
Groningen: Wolters-Noordhoff
Atlasprodukties, 2001
Formaat 34 x 24,5 cm, 264 pp.,
waarvan 189 pp. kaarten (800)
ISBN 90 10 12100 4
Prijs: 114,95
Bij zo'n nieuwe druk van de Grote Bosat
las koop je niet alleen de toestand van
het ogenblik, je koopt 00k de verschillen
met de vorige editie: het Groene Hart
dat weer kleiner geworden is (op de
kaart van het verstedelijkte gebied) en
het weer verder uitgedijde oranje van de
Nederlandse bebouwde kommen van
plaatsen met meer dan 10.000 inwoners;
je koopt de naamsveranderingen, zoals
in India dat in een soort pendelbeweging
voor de derde keer sedert de oorlog zijn
namen verändert (Mumbai, Kolkata en
Chennai voor Bombay, Calcutta en Ma
dras), 00k al blijven deze namen in het
00k hier officiele Engels als vanouds ge-
speld. Je koopt een hele geschiedenis, die
misschien wei weer eens te gelde wordt
gemaakt door kaarten uit verschillende
edities te bundelen. Maar de verandering
is nu wel heel sterk, want de kaarten zijn
voor het eerst voor een groot deel uit een
mondiaal bestand afgeleid.
Papieren kaarten afgeleid uit een
bestand
Uitgever Van Holten Steide bij de pre-
sentatie van de atlas (9 april 2001) in
Den Haag dat alle internationale over-
zichtskaarten nieuw zijn ontwikkeld uit
een medium-neutraal geografisch infor-
matiesysteem waarbij de karakteristieke
heldere kaartstijl onveranderd is geble-
ven. Veel overzichtskaarten hebben in-
derdaad de karakteristieke heldere kaart-
Figuur 1 - Fragment van de kaart van
Zwitserland uit de 5/e (links) en $2e druk.
stijl behouden en zijn zelfs verbeterd. In
alle gevallen is de schaduwering minder
sterk geworden en afgevlakt, behalve bij
de kaarten van Zwitserland en de Alpen
(deze twee laatste kaarten zijn zelfs fraai-
er geworden, zie figuur 1). Bij de kaart
van Belgie lijkt de hoogtezonering de
mist in te zijn gegaan. Op overzichts
kaarten van landen in Europa komt de
reliefschaduwering wat priegelig en on-
rustig over, de hoogtelijnen zijn meer
gedetailleerd, de (trapsgewijs dikker wor
dende) rivieren en de spoorwegen en
vooral kanalen zijn dunner en vallen
daardoor minder op.
Op de overige overzichtskaarten daaren-
tegen zijn de hoogtelijnen vereenvoudigd
en is schaduwering sterk teruggedron-
gen. Een kaart uit deze groep zoals van
Midden-Amerika ziet er uit zoals zowel
Von Humboldt als Meester Bos hem
hadden willen hebben. Als het structure-
rende effect van de schaduwering wat is
weggevallen dan wordt dat door dat van
de hoogtezones gecompenseerd. De be-
schrifting is uitermate duidelijk: bij de
tekst is overgegaan van in dikte verlo-
pende letters naar letters met constante
breedte, waardoor de namen een duide-
lijker presentie hebben. Er is sprake van
een levendig kaartbeeld dat duidelijk
overzicht paart aan de weergave van de
essentiele aspecten (zie 00k figuur 2).
Het creeren van de kaarten uit het nieuwe
bestand leidt ertoe dat kleine Symbolen
die geen deel uitmaakten van dat bestand
extra aan de nieuwe kaarten moesten wor
den toegevoegd; dat monnikenwerk is nog
niet overal gelukt en zal pas bij een vol-
gende herzieningsslag voltooid zijn. Het
gaat hier bijvoorbeeld om tunnelsymbo-
len, tientallen stuwdamsymbolen, en stuk-
jes rivier (Podelta, Casiquiare); 00k de
grenzen zijn hier en daar nog wat minder
duidelijk (Pelagische eilanden, Gibral-
tar/Ceuta, Taiwan, St. Lawrence Eiland)
en moeten nog eens worden nagelopen.
Structuur van de papieren atlas
Als Nederlanders, en zeker als Neder
landse kartografen, zijn we allemaal op
de hoogte van de inhoud van de Grote
Bosatlas. En bij elke nieuwe druk kijken
we, zoals 00k hier gebeurt, naar wat er
veranderd is in de nieuwe oplage verge-
leken met de voorgaande. Maar zo'n vi-
sie op het product doet het natuurlijk te
kort, het wil op zijn eigen merites beke-
ken worden. Daarom bekijken we hier
00k nog de opzet van de atlas.
Om te leren wennen aan en werken met
een aantal nieuwe begrippen vindt men
eerst een introductie in kaarten, luchtfo-
to's en satellietbeelden. Vervolgens komt
de eigen omgeving aan de orde: verschil
lende soorten landschappen en stad-
schappen in Nederland, met veel aan-
dacht 00k voor de historische dimensie
om, Geert Mak volgend, de veranderin-
gen duidelijk te maken.
Dan zoomen we uit naar Nederland,
waarbinnen nog een traditionele inde-
ling is te zien, als van het länderkundli
ches Schema: van geologie tot toerisme
en daarachteraan geplakt nieuwe thema's
als verstedelijking, ruimtelijke ordening,
regionale beeldvorming, milieu en distri-
butieland (verkeer en vervoer kwamen
00k al eerder aan de orde). Terecht
wordt dan nog naar het deel statistiek
achterin de atlas verwezen, maar 00k een
verwijzing naar de cd was hier op zijn
plaats.
Dan zoomen we weer een stap verder uit
en kijken we naar Europa: volgens het-
zelfde stramien van natuurkundige kaar
ten tot en met toerisme, en daarachter
aan nieuwere kaarten over de verschillen
la Jones, zie verder in deze bespre-
king) tussen de Europese staten, over
verkeer en vervoer en milieu. Dan kö
rnen de verschillende staten in Europa
een voor een aan de orde, eerst diegene
die dichterbij liggen (Belgie, dan Frank-
rijk, de Britse Eilanden en Duitsland) en
dan verder weg. Als overgang naar Azie
inen -
)sUad|
UiTSCHHOHN
Montreux'
ILÖ5TIU
*er'rpaia*
A
10 so. i
ygr;^ ViVbidi^
i»cr - V v:N.A
n
UoImo,
ikiatmbe w-VL,.
Lenker
MbuMna-
Vermala^..n
Col de i
