Een interactieve web-animatie van de
ontwikkeling van de bevolking van
Overijsselse gemeenten
M.J. Kraak
5
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
ARTIKEL
kartografische visualisatie, 3D animatie, interactie, virtuele realiteit
cartographic visualisation, 3D animations, interaction, virtual reality
visualisation cartographique, animation tridimensionelle, interaction, realite virtuelle
TREFWOORDEN
KEYWORDS
MOTS-CL^S
Eenvoudige vragen blijken niet altijd een simpel antwoord te
hebben. Dit artikel is het resultaat van een ogenschijnlijk een
voudige vraag: 'Hoe kan men de veranderende omvang van de
bevolking van de gemeenten in de provincie Overijssel gedu-
rende de laatste twee eeuwen via het web in beeld brengen?'
Achtergrond
Wanneer men nadenkt Over bovenge-
noemde vraag, dan blijkt dat het ant
woord zelfs vanuit een traditioneel kar-
tografisch oogpunt niet makkelijk is te
geven. Toevoeging van de randvoor-
waarde 'via het web' verhoogt de moei-
lijkheidsgraad: van een kaart op het web
worden interactiviteit en dynamiek ver
wacht.
Bij het beantwoorden van de vraag moet
rekening worden gehouden met veran-
deringen in locatie, attribuut en tijd.
Gedurende de afgelopen tweehonderd
jaar hebben vele grenswijzigingen plaats-
gevonden, terwijl de bevolking over het
algemeen in omvang toenam. De uitein-
delijke afbeelding moet niet alleen deze
veranderingen weergeven, maar zonodig
00k informeren over de kwaliteit van de
getoonde informatie.
De oplossing van het probleem is ge-
zocht in een web-animatie, zoals uit de
titel van dit artikel is af te leiden. Door
specifieke interactie aan de animatie toe
te voegen, kan de gebruiker zelf een
tijdsperiode bepalen waarover de anima
tie wordt gegenereerd. Bovendien kan
men te allen tijde een gemeente identifi-
ceren en in een bepaald jaar het aantal
inwoners van de betreffende gemeente
opvragen. Ook zou het tot de mogelijk-
heid moeten behoren om öf alleen de
bevolkingsveranderingen, öf alleen de veranderende grenzen te
ammeren.
Menno-Jan Kraak
is hoofd van de Afdeling
Geoinformatica, Kartogra-
fie en Visualisatie
van het ITC, Postbus 6,
7500 AA Enschede;
[e] kraak@itc.nl,
http://www.itc.nl/~kraak/
overijssel/
De hier beschreven omgeving en functionaliteit leunt sterk op
recente ontwikkelingen op het gebied van de geovisualisatie.
Geovisualisatie integreert werkwijzen vanuit de wetenschappe-
lijke visualisatie, de kartografie, beeldverwerking, informatievi-
sualisatie, exploratieve gegevensanalyse en geografische infor-
matiewetenschappen [MacEachren Kraak, 2001]. Kaarten
worden daarbij gebruikt om het visuele denkproces aangaande
ruimtelijke patronen, relaties en trends te stimuleren. Uitgangs-
punt is dat men ruimtelijke gegevens het best op een aantal ma-
nieren, in alternatieve representatievormen, kan bekijken zon-
der rekening te houden met beperkende factoren of tradities.
Grenzen en bevolking
Gemeenten zoals we die nu kennen bestaan pas sinds de Na
poleontische tijd. Gedurende die periode werd de Franse wet
ook in Nederland gei'ntroduceerd, hetgeen leidde tot dramati
sche veranderingen in lokale grenzen. Zo werden de traditio-
nele provincies deels opgeheven en de nieuw gevormde depar-
tementen werden alle begrensd door rivieren en kregen ook de
naam van een rivier. Zo werd Overijssel bekend als Depart
ment des Bouches de Vissel. Voor de Franse tijd was Overijssel
verdeeld in Richteramten (Twente) en Schoutamten (Salland),
die ieder weer verdeeld waren in Marken. Na 1811, toen Ne
derland formeel deel ging uitmaken van Frankrijk, werden de
Marien of gemeenten gei'ntroduceerd. De indeling werd ook
toen al mede bepaald door criteria zoals het aantal inwoners,
en de relatie tussen stad en platteland. In 1818 werden vele
grenzen weer teruggebracht naar de situatie van voor 1811. In
1811 bestond Overijssel uit 62 gemeenten, in 2001 waren er nog
slechts 26 over. De reductie, met name aan het einde van de
20e eeuw, had als doel om de administratieve efficientie te ver
flogen [Hendrikx et al., 2000]. Figuur 1 laat de situatie in 1811
en in 2001 zien. Bij de meeste veranderingen in het verleden
werden de historische grenzen van de marken gerespecteerd,
de laatste decennia is dat niet meer het geval. De meeste veran
deringen hebben betrekking op het overgaan van stukken van
de ene gemeente naar een andere, maar ook het samenvoegen
en het splitsen van gemeenten komt veelvuldig voor.
