7
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2OOI-XXVII-4
1009
ALMELO, AMBT
7355
7538
4011
4025
4156
4171
4195
4329I 4485
4675
4854
4998
50;
1189
ALMELO. STAD
4132
4128
7758
7826
7836
7706
7770
8090 8101
8078
8091
8201
826
141
ALMELO
143
AVEREEST
6379
6466
6532
6573
6569
6549
6600
6577
6644
6684
6644
6666
63'
144
BATHMEN
1572
1596
1405
1375
1403
1403
1368
1392
1383
1408
1384
1356
136
145
BLANKENHAM
525
524
518
510
507
508
504
508
543
539
554
524
5:
146
BLOKZIJL
1618
1626
1630
1643
1648
1626
1608
1582
1610
1591
1559
1561
156
146
BORNE
4225
4277
3967
3952
4019
4083
4117
4149
4197
4223
4265
4319
446
194
BREDERWIEDE
148
DALFSEN
5181
5225
5306
5226
5299
5224
5207
5403
5340
5382
5322
5348
53C
142
DELDEN, AMBT
3082
3075
3001
3008
2977
2987
3010
2996
2994
2975
2974
2965
291
179
DELDEN.STAD
1690
1683
1699
1693
1703
1694
1710
1739
1761
1752
1754
1755
175
DELDEN
159
DEN HAM
4364
4386
4420
4490
4455
4366
4301
4311
4385
4383
4449
4375
447
149
DENEKAMP
4137
4107
3995
3949
3886
3879
3825
3837
3807
3897
3916
3823
386
150
DEVENTER
19069
19408
19162
19634
20230
20578
21028
21535
22068
22449
22700
22919
2291
151
DIEPENHEIM
1684
1728
1674
1650
1595
1597
1615
1567
1581
1608
1605
1597
156
152
DIEPENVEEN
3749
3771
3687
3746
3776
3794
3805
3792
3903
3869
3925
3860
386
153
ENSCHEDE
5674
5630
5450
5540
5645
5667
5801
12700
13353
13749
14227
14721
152:
154
GENEMUIDEN
2667
2735
2827
2858
2868
2862
2876
2893
2908
2911
2891
2882
286
155
GIETHOORN
1845
1866
1890
1895
1858
1874
1882
1913
1915
1924
1962
1945
195
156
GOOR
2359
2397
2467
2514
2543
2612
2609
2584
2654
2664
2730
2808
284
plotselinge veranderingen in de curven
niet altijd eenvoudig te verklaren, maar
de diagrammen waren wel nuttig bij het
controleren van de grotere grensverande-
ringen. Dit bevestigt overigens de sug-
gesties uit de geovisualisatie dat het op
alternatieve manieren bekijken van gege-
vens, bijvoorbeeld via interactieve en aan
elkaar gekoppelde kaarten en diagram
men, zeker nuttig is.
Visualisatiemogelijkheden
Voordat we de diverse visualisatie-opties
bespreken is het goed de uiteindelijke
doelstelling van de visualisaties nog eens
naar voren te halen. Doel is om het aan-
tal inwoners per gemeente in een bepaald
jaar tussen 1811 en 2001 te laten zien,
waarbij de gebruiker wordt geinformeerd
over het betreffende jaar, het aantal in
woners en de naam van de gemeente.
Wanneer men met een enkel jaar te ma-
ken heeft, is het niet moeilijk een kaart-
type te kiezen: omdat we te maken heb-
ben met absolute getallen per gemeente
ligt een kaart met proportionele punt-
symbolen voor de hand. Aiternatieven
kunnen zijn: een anamorfose (de opper-
vlakte van de gemeente komt daarbij
niet langer overeen met het geografisch
oppervlak, maar is gebaseerd op het aan
tal inwoners) of een prismakaart (een
driedimensionale kaart waarbij de hoog-
te van de gemeente overeenkomt met
het aantal inwoners). Gaat het om meer-
dere jaren, dan is het bij een gering aan
tal mogelijk om alle informatie in een
kaart met diagrammen onder te bren-
gen, of men kan een serie van de eerder
genoemde kaarten naast elkaar afbeel-
den. Bij veel verschallende jaren, zoals
hier het geval is, werkt een dergelijke Se
rie kaartjes niet meer en kan de oplos-
sing gezocht worden in de richting van
een animatie. Interactiviteit is in dat ge
val wel een vereiste.
Figuur 5 - Gedeelte
van de verzamelde
bevolkingsgegevens.
Bovengenoemde aanpak gaat goed zolang de onderliggende
administratieve grenzen niet veranderen. Doordat de punt-
symbolen veelal in het centrum van een gemeente geplaatst
zijn, zal het uiteindelijke beeld resulteren in verspringende,
verdwijnende en verschonende Symbolen bij respectievelijk an
nexatie van delen van een gemeente, het samenvoegen en het
splitsen van gemeenten. Er zijn wel oplossingen bekend voor
kaarten met veranderende grenzen zonder toegevoegde Symbo
len. Zo kan het programma nlkaart op basis van een bepaal-
de vraagstelling kaarten van Nederlandse gemeenten voor een
bepaald jaar aanmaken [Boonstra, 1987]. Centennia van
Clockwork Software [url 5] is een interactieve animatie die de
grensveranderingen van Europa gedurende het laatste millen-
nium kan laten zien. In beide voorbeelden gaat het om veran
deringen in de locatiecomponent van ruimtelijke gegevens.
In het geval van Overijssel bevatten de gegevens vele verande
ringen in zowel de locatiecomponent (de grensveranderingen)
als in attribuutwaarden (de veranderende bevolkingsaantallen)
Hoe zijn deze te combineren? De proportionele puntsymbo-
lenkaart en de anamorfose lijken ongeschikt omdat het kaart-
beeld binnen de animatie erg schokkering kan verlopen. Voor
een prismakaart lijkt dit minder een probleem, maar omdat de
gebruiker zo'n kaart moet kunnen roteren, is wel een interac
tieve omgeving nodig. De kolommen van de ene gemeente
kunnen immers die van een ander gemeente met minder in
woners verbergen. In een web-omgeving laat een VRML-repre-
sentatie dergelijke interactiviteit toe, maar hoe geeft een pris
makaart alle veranderingen weer?
Figuur 4 - Diagram ter controle van de bevolkingsgegevens: bevolkings-
ontwikkeling van Enschede.
I60000
140000
120000
voliedige
annexatie van
Lonneker
100000
80000
60000
gedeeltelijke
annexatie van
Lonneker
fout 1978
40000
20000
