notpyahnt arnfiuQtfmM tauten ek vpsa a \rri£a& cüttaP^
juani ojttitrue'cjuceiM6 n6 nüjs ernte* f>ac eu^^^^Jߣu£ce
Du, wvrtc vMvivrniviurtW berfoocVidcmv wr* Gelreme£
<Ue jvonücren^cvtv tUl« du Itwuietv ckur curv roer&tvde ojfc
[tötende, Wjcrewerv en gemaect doer Wul etvten coffen van
K^Kri^ckeMtvveft^t.Tezetert alkdve Siedm|^p[,doryenlka
cloo^rervJli,, ca^teclW^jen Jä,, met o^k dve Seeon txceUente
rvvAeven-, ^emeten- ende ge£teW vwu rechter aert cUrGeoqra^Vive[
Jvtae^ joe-swÄt^Wetfetv d\i ie^kerv^ nvet enkebben» du Jeiue
W j&ti£do W gefet ak Wcr.om dat*
men c^r edi met (de "vrjylyck.dk metvnge'keeffc moe-gViengW
ur<r+\f^\X' (noc^tVjvS dvtJeWe toter ende Jckgrlyckr
(je* t. d&n vftßni cvnderc Ccvcten^oerfcyfer by andere"".^tqefjeuen.
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
Het is moeilijk na te gaan wat de chronologische volgorde is
van de drie bekende kaartwerken van Pieter Resen: de kaart
van Vossemeer is gedateerd 1555, het Kartuizerkaartboek is on-
gedateerd (op een los ingevoegd briefje Staat echter dat de lan-
derijen in Vossemeer in 1555 zijn opgemeten) en het cartulari-
um van het Oude Gasthuis is begonnen in 1554, maar bevat
00k afschriften geauthentiseerd in 1555.
De kaarten zelf vertonen zodanige overeenkomsten in stijl
(o.a. van de passer bij de schaalstok en het handschrift) dat ze
ongetwijfeld van een en dezelfde maker zijn. Het merkwaardi-
ge is alleen dat in het cartularium alle kaarten van een schaal
stok zijn voorzien, en vele daarvan 'tweeschalig' getekend zijn,
terwijl van de 22 kaarten in het Kartuizerkaartboek er slechts
twee van een schaalstok voorzien zijn (een daarvan 'tweescha
lig'). De kaart van Vossemeer heeft een enkele schaalstok met
passer.
Ik ben geneigd aan te nemen dat het cartularium het meest re-
cent is, en dat Pieter Resen de ervaringen met het karteren
voor het Kartuizerklooster gebruikt heeft om zijn werk te ver-
volmaken. Maar evenzeer kan beargumenteerd worden dat het
andersom is, en dat de reacties van zijn opdrachtgevers op de
kaarten in het cartularium zodanig waren, dat hij in zijn vol-
gende werk er vanaf gezien heeft om zo nauwkeurig te werken.
De toelichting en het legendakaartje maken het werk van Pie
ter Resen zodanig bijzonder, dat het een bijdrage in het Karto-
grafisch Tijdschrift rechtvaardigt. Nader archiefonderzoek, wel-
licht in het kader van het Utrechtse kaartboekenonderzoek,
kan mogelijk aan het licht brengen hoe uniek deze bijdrage van
Pieter Resen aan de geschiedenis van de kartering geweest is.
2001-XXV11-4
Legenda's en kaartgebruiks-
handleidingen
Volgens Schilder [1983] komen de eerste
legenda's voor op de provinciekaarten
van Van Deventer. Die kaarten stam
men uit 1556, en de legenda vindt men
in een cartouche op de kaart van het
hertogdom Gelderland. Er Staat:
Figuur 3 - De legenda
op de kaart van
Gelderland door
Jacob van Deventer.
Die caerte van tvermaerde hertochdom van
Gelre, met die frontieren van alle die lan
den daer aen roerende oft stotende, bescre-
ven en gemaect doer bevel en ten costen van
Keyserlycke Maiesteyt. Te weten alle die
Steden @,dorpen cloosteren @,casteel-
huysen@, met alle die scoon excellente ti
trieren, gemeten ende gesteh nae rechter aert
der Geographie. Maer soe wat plaetsen dit
teyken niet en hebben, die selve en syn
soe volcomen en sekerlyck nie geset als dan-
der, om dat men over all niet soe vrylyck
die metinge heeft moeghen ghebruyeken.
Syn nochtans die selve plaetsen beter ende
sekerlycker gesteh dan enighe andere caer-
ten voertyts by anderen wtgegeven.
De @-tekens staan hier voor verschillen-
de Symbolen.
30
