KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2OOI-XXVII-4
Als Pieter Resen dus al een voorloper was, dan was er in elk ge-
val een intellectueel klimaat voor dergelijke ontwikkelingen,
Maar waar hij niet alleen een voorloper mee was, maar 00k
zijn tijdgenoten mijlenver vooruit was, dat was met het ge-
bruik om de legenda-tekens in een fictief landschap, een legen-
dalandje volgens Mijksenaar [1983], te verklaren. En in het eer-
ste gedeelte van zijn hier aangehaalde tekst geeft hij een defini-
tie van de functionaliteit van de kaart - hij ons weten de eerste
keer dat dat onder woorden is gebracht in het Nederlands. Een
kaart is een model van de werkelijkheid waaraan je maten en
richtingen en vormen van die werkelijkheid kunt aflezen, waar
je attribuutinformatie aan kunt toekennen en aflezen over ei-
gendom, eigenaren, grondgebruik, vegetatie en landmeubilair
(hekken, bomen), bebouwing en infrastructuur (wegen).
Hebben we bewijzen voor de inventaris- en planningsfunctie
[Ormeling, 1983] van de hier besproken kaarten van Resen:
zijn de kaarten geannoteerd? Staan er opmerkingen in de mar-
ge over de vruchtwisseling zoals boeren dat nu 00k nog bij-
houden, over het aantal beesten dat een weiland kan hebben,
over geplande sloten in gebieden die te drassig worden enz? Is
er sprake van metingen die bij opsplitsing van percelen ge-
bruikt zijn om de pacht te bepalen? We hopen dat het ant-
woord op die vragen zal komen uit het onderzoek dat thans
wordt geentameerd door Heere en Storms naar de kaartboe-
ken in archieven in Nederland en Belgie. Het lijkt mogelijk
dat ze in deze documenten sporen zullen vinden van een der-
gelijk gebruik, waarmee dan tevens de functie van de in dit ar-
tikel beschreven kaartgebruikshandleiding onderstreept wordt.
Noten
Dit artikel zal 00k in Caert-Thresoor en het Jaarboek van de Histori
sche Vereniging Delfia Batavorum worden gepubliceerd.
1. Gemeentearchief Delft, Archief inventaris 97 Oude en Nieuwe
Gasthuis, nr. 770 (voorheen 517). Dit cartularium met kaarten was
niet bekend aan Huussen et al.
2. Zie het genealogisch schema in Huussen et al., p. 112, gebaseerd op
F. Nagtglas, Levensberichten van ZeeuwenMiddelburg 1893, dl. 2,
pp. 512.-513-
3. Pieter Resens kopie is verloren gegaan. In M. Gargon, Walchersche
Arkadia (Leiden, 1715) is een natekening afgedrukt met Resens
toelichting.
4. R.A. Zeeland, Middelburg, C. de Waard, Inventaris van kaarten en
teekeningen (Middelburg 1916), inv.nr. 1160. Donkersloot-de Vrij,
nr. 550. Afgebeeld in Huussen et al., pp. 114-115.
5. Algemeen Rijksarchief, Den Haag, Archieven Delftse Statenkloos-
ters, Het klooster van den H. Bartholomeus in Jeruzalem, inv.nr. 7.
Beschreven door Huussen et al. en door Donkersloot-de Vrij,
kaartboek 22.
Literatuur
Bertin, J. (1967), Semiologie graphique. Parijs; Den Haag:
Mouton.
Dainville, Fr. de (1964), Le langage desgeographes. Paris: Pi
card.
Donkersloot-de Vrij, M. (1981), Topografische Kaarten van
Nederland voor 1750. Groningen: Wolters Noordhoff; Bou-
ma.
Huussen, A.H., J.Th.W. van Bracht J. Dullaart (1975),
Pieter Resens kaartboek voor het Delftse kartuizerklooster
(ca. 1555). In: Rothfusz, R. A.J.H. Rozemond (red.), De
Kartuizers en hun Delftse klooster. Delft: Elmar, pp. 102-120.
Mijksenaar, P. (1983). Kanttekeningen bij käartlegenda's
door een grafisch vormgever. Kartografisch Tijdschrift 9, nr. 1,
pp. 29-39.
Ormeling, F.J. (1983). Standaardisering van legenda's en be-
stemmingsplankaarten. Kartografisch Tijdschrift 9, nr. 1, pp.
63-68.
Pouls, H.C. (1997), De landmeter: Inleiding in degeschiedenis
van de Nederlandse landmeetkunde van de Romeinse tot de
Franse tijd. Alphen aan den Rijn: Canaletto/Repro Holland.
Schilder, G. (1983), Historische ontwikkeling van legenda's:
een verkenning. Kartografisch Tijdschrift 9, nr. 1, pp. 19-28.
Summary
P.C.], van der Krogt F.J. Ormeling iöth Century 'legend-
map' as manual for the use oftmaps
Keywords: history of cartography, research
A register with title deeds of the Oude Gasthuis (Old Hospital)
Delft was made in 1774/77 by the notary and surveyor Pieter Resen
(II or IIIof neither of whom biographical data are known). In
this register Pieter Resen added twelve maps of parcels of land.
Since at that time maps were not very commonon the first leaves
of the register he wrote a manual on how to use the maps and an
explanation of the symbols and colours used. The latter is
accompanied by a 'legend-mapa map of a fictitious parcel of
land where, by means of indexing characters, the symbols and
colours used are explained.
Resume
P.C.J. van der Krogt F.J. Ormeling Une 'carte imaginaire'
du XVIe siecle, en tant que manuel d'utilisation pour cartes
Mots-cles: histoire de cartographie, recherche
Le notaire et arpenteur Pieter Riesen (II ou III, sans autres
donntes biographiques) avait dresse, mandate par le Vieil Höpital
(Oude Gasthuis) de Delft, un registre des proprietes immobileres
dans la region accompagnee par douze cartes des parcelles.
A l'epoque, des cartes n'etaient pas d'usage communeil a donc
ajoute au registre un manuel comment les utiliser ainsi qu'une
legende des symboles et de couleurs. Cette derniere etait completee
par une carte imaginaire a savoir celle des parcelles fictives oü ces
symboles et couleurs ont ete expliques.
31
