9«9
1 I
33
KARTOGRAPISCH TIJDSCHRIFT
Beeldschermkleuren
Eerst moeten we vaststellen dat er grote
variatie is in soorten beeldschermen, die
allemaal hun eigen wijze hebben om
kleur te maken. Het meest bekend is na-
tuurlijk de aloude beeldbuis, de Refresh
Cathode Ray Tube (crt), maar sterk in
opkomst zijn de platte beeldschermen,
de Fiat Panel Displays (fpd), waarbin-
nen een drietal hoofdsystemen zijn die
allemaal kans van slagen hebben: lcd
(Liquid Crystal Display, nu het meest
gebruikt voor laptops), pdp (Plasma Dis
play) en fed (Field Emission Display).
We beperken ons hier tot een zeer alge-
mene beschrijving van de wijze waarop
kleur gevormd wordt. Kleuren op een
beeldscherm worden bepaald door varia-
ties in intensiteit van RGB-licht, dat af-
komstig is van een regelmatig patroon of
matrix van zeer kleine punten. De inten
siteit wordt bepaald door de sterkte van
de stroom elektronen die deze punten
bereiken op het scherm.
Voor de crt worden de kleuren gepro-
duceerd door opgloeiende fosforpunten
(figuur i). Een algemene standaard in
moderne pc's is dat de intensiteit in 256
niveaus tussen 'geen licht' en 'volle
sterkte' opgedeeld kan worden. Het aan-
tal niveaus heeft te maken met de 256
waarden die kunnen worden gecodeerd
door een binaire getal van 8 'bits' (binary
digits), beter bekend als een 'byte'. Elke
bit kan een waarde hebben van o of 1
(aan of uit) en met 8 bits krijgen we dus
28 (256) mogelijkheden. Aangezien dit
het geval is voor alle drie de kleuren,
wordt het totaal aantal mogelijke kleuren
2563, ofwel 16,777,216. Dit palet van 16.8
miljoen kleuren krijgt de naam 'True
Color (32bit)' in Microsoft Windows. Ei-
genlijk zijn 24 bits voldoende, maar om
technische redenen wordt een extra byte
toegevoegd. Bij FPD-schermen heeft men
nog steeds te maken met kleine, lichtge-
2001-XXV11-4
vende dementen in de primaire kleuren RGB (figuur 2). Voor
beide technieken geldt dat van een normale afstand de indivi-
duele punten of dementen niet zichtbaar zijn, de lezer ziet
slechts het resultaat van additieve menging van de primaire
kleuren.
Figuur 3 - Een triad Het beeld
op een CRT-scherm. dement')
Triad van Rood,
Groen en Blauw
dfy Dot pitch
op een scherm bestaat uit pixels. Een pixel ('picture
is een klein vierkantje, ongeveer een derde millime-
ter breed en hoog. De resolutie van een
beeldscherm wordt standaard vermeld
als het aantal pixels, in kolommen en rij-
en. Een pixel moet tenminste een fosfor-
punt van elk van de drie kleuren omvat-
ten. Een setje van drie punten (een
'triad', zie figuur 3) is iets minder dan
een derde van een millimeter in door-
snee. Door de relatie tussen triad- en
pixelgrootte is een hoge resolutie op
kleinere schermen niet mogelijk.
Figuur 1 - Beeldvor-
mingop een CRT-
beeldscherm.
beeldscherm
Schaduw
masker
RGB
electronen kanon
Kleuren op het internet
Er worden veel kaarten specifiek voor het internet gemaakt, het
maken van een afdruk op papier is daarbij bijzaak. De maker
van een kaart voor een Website moet een beslissing nemen over
de grootte van de kaart in pixels, en dan vooral over de breedte
(het aantal kolommen). Een webpagina kan veel langer worden
dan het aantal pixelrijen op een scherm toelaat, maar als het
aantal kolommen groter is dan een scherm aankan, moet de ge-
bruiker 00k zijwaarts scrollen of'pannen'. Voor internetgebrui-
kers wordt verticaal scrollen als normaal ervaren, maar in hori
zontale richting is het niet echt aanvaardbaar, het leidt tot een
dubbele beweging. Tijdens de eerste jaren van het internet was
640 kolommen de standaard, een beperking die natuurlijk voor
al door beeldschermresoluties werd opgelegd. Tegenwoordig
hebben de meeste crt- en FPD-schermen een veel hogere maxi-
mum resolutie, de breedte van de kaart kan dan 00k groter zijn.
Een aantal gebruikers heeft echter nog een kleinere monitor en
00k de resolutie van een doorsnee laptop-computer is niet erg
hoog. Algemeen kan daarom gesteld worden dat een kaart-
breedte van 800 pixels beter niet overschreden kan worden. Er
moet echter 00k gelet worden op de omvang van het bestand,
een groter plaatje levert een beduidend groter bestand op.
Figuur 2 - Beeldvorming op een LCD-beeldscherm.
Polarisatie filters
RGB
fosforpunten
Lichtbron
n
Glasplaten
Transparante
electroden
Rode, Groene en
-Gele kleurenfilters
