37
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2QOI-XXVII-4
ijzer in het diagram wordt gevormd door
de zuivere, monochromatische kleuren
van het spectrum, plus de paarse kleuren
die bestaan uit een mengeling van rood
en blauw zonder groen. Alle denkbare
kleuren liggen binnen het hoefijzer, met
wit in het midden (x y 0.33). Binnen
het diagram in figuur 12 worden drie ty
pische kleurbereiken geplot, die duide-
lijk niet exact hetzelfde zijn. Het moni-
tor-bereik is niet toevalig een driehoek.
Een belangrijke eigenschap van de kleu-
rendriehoek is dat de additieve mengsels
van twee kleuren altijd op de rechte lijn
tussen de twee geplotte kleuren liggen.
De drie (rgb) kleuren van een beeld-
scherm creeren dus een driehoek.
De ciE-kleurendriehoek laat slechts twee
aspecten van kleur zien: kleursoort en
verzadiging. De doorgetrokken lijn tus
sen het witpunt en een kleurpunt kruist
het hoefijzer op de dominante golflengte
van die kleur. Verzadiging neemt toe
vanaf het witpunt. Grijswaarde wordt in
het ClE-systeem aangegeven door een
Figuur 13 - De CIELUV-kleurenruimte.
apart cijfer, de waarde van een denkbeei
dige primaire kleur y.
De cie heeft twee driedimensionale
kleurenruimten gemaakt op basis van de
driehoek (figuren 13 en 14; URL 9). Beide
Systemen, cieluv en cielab, hebben een
centrale as voor de luminantie (helder-
heid). cieluv wordt veel gebruikt bin
nen de Tv-industrie. cielab is speciaal
gemaakt voor reflectiekleuren, bijvoor-
beeld drukkleuren. Figuur 15 laat een
kubus zien van de kleuren gemaakt door
een bepaalde printer, en geplot in het
ClELAB-systeem.
Op papier en op beeldscherm is een ding duidelijk: een aantal
kleuren ligt visueel zeer dichtbij elkaar. Met andere worden,
als een kleur eenmaal wordt gekozen voor een kaart, dan zijn
de dichtstbijzijnde kleuren in de kleurenruimte vaak niet
bruikbaar. Verder zijn de donkere kleu
ren haast niet van elkaar te onderschei-
den en kunnen de zeer verzadigde kleu
ren te dominant zijn voor een kaart. Het
aantal bruikbare kleuren is dus eigenlijk
veel minder dan de 216 Web Safe kleu
ren. Om deze reden worden in toene-
mende mate andere kleuren gebruikt op
Websites, vooral de lichte, zachte kleu
ren. Men gaat er dan vanuit dat de ge-
bruikers 'True Color' hebben afgesteld
op hun beeldschermen. De kleurenschij-
ven kunnen desalniettemin fungeren als
hulpmiddel bij kleurselectie, met de in-
dividuele kleuren als ijkpunten.
N 00t
Figuur 14 - De CIELAB-kieurenruimte.
Figuur 15 - Het bereik van printerkleuren.
Een aantal illustraties in dit artikel is met toe-
stemming (en in bewerkte vorm) ontleend
aan het boek Colour Basics for GIS users, ge-
schreven door de auteurs van dit artikel. Het
boek zal begin 2002 worden uitgegeven door
Pearson Education, London.
eoretisch
aximale
gamut
Scanner''
monitor.
rinter
Figuur 12 - De CIE-
kleurendriehoek met
drie typische kleuren-
bereiken.
De Web Safe kleuren kunnen worden
geplot in het ClELUV-systeem, of op pa
pier gedrukt in het ciELAB-systeem. Zij
kunnen 00k gerangschikt worden op een
manier die veel op het Ostwald-systeem
lijkt, of op het HLS-kleurmodel. De ku
bus met de 216 kleuren wordt getrans-
formeerd in een dubbele kegel, die hori
zontaal doormidden gesneden wordt. De
beide kegels die daardoor ontstaan wor
den ontleed, laag voor laag, en elke laag
wordt getransformeerd in een schijf. In
alle schijven geeft de richting de kleur
soort aan en de afstand tot het centrum
de verzadiging. Grijswaarde kan niet
rechtstreeks afgeleid worden: in de helft
van de schijven worden de kleuren don-
kerder naar buiten toe, in de andere helft lichter. De kleuren-
schijven van de Web Safe kleuren zijn als bijlage gevoegd bij
deze aflevering van het KT. Deze Web Safe kleurenkaart is 00k
beschikbaar op de NVK-website.
