üt
42
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2OOI-XXVII-4
tot nu toe onmogelijk gebleken het hele proces van het on-de-
mand genereren van kaarten te automatiseren. Aan de ene
kant is het begrip van de kaartenmaker van het digitale ob-
jectmodel beperkt tot hetgeen expliciet is beschreven. Aan de
andere kant is hetgeen de kaartenmaker kan afleiden uit de
gebruikerseisen vaak niet veel meer dan een grof kader be-
staande uit niet-uitputtende regels, voorschriften en beperkin-
gen. Style-sheets, scene-graphs of individuele Symbolen kan
men nog zo goed van te voren vastleggen in een objectmodel,
toch zal hun automatische implementatie vaak resulteren in
een onacceptabele grafische weergave. Daarom moet een kaar
tenmaker veel beslissingen al doende, op interactieve wijze ne-
men om een er correct uitziend kaartproduct te realiseren.
De reikwijdte van kartografische producten
AI sedert een ver verleden hebben kaarten gediend als favoriete
communicatiegereedschappen om mensen te helpen persoon-
lijke mentale modellen ('tertiaire modellen') van hun levende
omgeving te construeren of bij te stellen. Moderne kaarten
hebben zieh ontwikkeld uit een naturalistische en foto-realisti-
sche documentatie van de werkelijkheid. Door de succesvolle
overgang van kaartontwerptechnieken van naturalisme naar
abstractie hebben kaartenmakers meer en meer vrijheid gekre-
gen om de grafische weergave van onzichtbare of verborgen as-
pecten van ruimtelijke concepten in hun kaarten te integreren.
Gekenmerkt als ze zijn door een ruimtelijk verwijzingskader,
een afbeeldingsschaal, generalisatie en symbolisatie, worden
kaarten beschouwd als het toppunt van de kartografische we-
tenschap en kunst. Recente ontwikkelingen in de kartografie
neigen echter tegen deze 'heilige' traditie van het vak in te
gaan. Meer en meer beroepskartografen keren zieh af van de
standaardkaarten om te experimenteren met nieuwe uitdruk-
kingsvormen. Aan de ene kant worden abstracte kaartsymbo-
len, om dichter bij intuitieve leesprocessen te komen, ver-
vormd, verwerkt en geconcretiseerd door de toepassing van
anamorfoses, multimedia en animatietechnieken (zie figuur 2).
Aan de kant van het successievelijke vervormen (morphing)
wijkt het abstraheren geheel voor het fotorealisme of naturalis
me. Aan de andere kant worden de ontwerpelementen van
kaartsymbolen teruggebracht of geminimaliseerd ten behoeve
van de analyse van ruimtelijke gegevens, zodat al wat tenslotte
overblijft als grafische weergave een topologisch skelet is. Veel
kartografische informatiesystemen bieden interactieve kaarten
aan die makkelijk hun uiterlijk kunnen
wijzigen in kaartverwante weergaves en
andersom. Tijdens een gesimuleerde 'fly-
through' kunnen de gebruikers gemak-
kelijk een landschap bekijken, en er-
doorheen navigeren, terwijl het overgaat
van een verticaal, via een oblique in een
horizontaal aanzicht.
Kaartverwante weergaven wijken af van
kaarten wanneer we uitgaan van de geo
metrische eigenschappen (zoals een vo-
gelvluchtkaart), de dimensies van het
projectie-oppervlak (zoals reliefweergave
op een globe), de ontwerpstijl (zoals
foto-realisme), de weergave media (zoals
een beeldkaart) en de manier van waar-
neming (zoals audio-visuele presentatie).
De verbinding tussen kaartverwante
weergaven en kaarten wordt gekenmerkt
door de overeenkomst of vergelijkbaar-
heid met betrekking tot het ruimtelijke
referentiekader, de inhoud van het
kaart(verwante)-product en het schaal-
bereik.
Kaartgebruikers hebben geleerd om ver-
schillende kartografische producten te
apprecieren. Ze zijn betrekkelijk onge-
voelig voor de grens tussen kaarten en
kaartverwante weergaven. Of kaartsym
bolen nou op de oorspronkelijke tafere
ien lijken of niet, kan de kaartgebruikers
00k weinig schelen omdat elk goed ont-
worpen kartografisch produet hun
nieuwsgierigheid op zijn eigen manier
prikkelt. De waarheid is dat kartografi
sche producten hun eigen waarde blijven
houden als grafische kunstobjecten, 00k
al zijn de weergegeven gegevens niet
meer actueel of bruikbaar.
Een anamorfose-visualisatie gebaseerd
op gebiedsgroottes die proportioneel zijn
met de betreffende waarden, op polyfo-
cale projecties of op dynamische lenzen
■I 'lllllliii
BS iiMin"
Figuur 5 - Flet weer-
gave-oppervlak als
ontwerpelement:
kartografische lenzen
of anamorfoses
(naar [Rase, 2001]).
