Vergelijking van de effectiviteit van
dynamische visualisatievariabelen
in animaties
bij een gebruikerstest te onderzoeken aspecten
CA. Blok
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
kartografische animatie, gebruik van dynamische variabelen, interacde, theorie TREFWOORDEN
cartographic animation, use of dynamic variables, interaction, theory KEYWORDS
animation cartographique, utilisauon des variables de visualisadon, interacdon, theorie MOTS-CLES
Dynamische visualisatievariabelen zorgen voor dynamiek in
een animatie door de grafische variabelen die de basis vor-
men voor een statische weergave van ruimtelijke gegevens
te verrijken in de toegevoegde temporele dimensie. In dit ar-
tikel worden dynamische visualisatievariabelen onder de loep
genomen. Er wordt vooral ingegaan op diverse gebruiksmo-
gelijkheden die nuttig kunnen zijn voor het monitoren van
dynamiek in ruimtelijke fenomenen.
Inleiding
Animaties van ruimtelijke gegevens kö
rnen we steeds vaker tegen, vooral op het
web. De benodigde technologie is be-
schikbaar en toegankelijk. Als er veel ge
gevens zijn (bijv. beeiden van weersatel-
lieten) kan met een animatie snel een in-
druk worden verkregen van de aard van
de veranderingen. Aantrekkelijke ge-
bruiksaspecten zijn verder de mogelijk-
heid om ruimtelijke dynamiek na te
bootsen of te simuleren, om aandacht te
trekken en om een weergavemogelijk-
heid te hebben die tegemoet komt aan
de verwachtingen van de huidige genera-
tie (dynamiek).
Het is echter nog onvoldoende duidelijk
of animaties ook effectief zijn. Tot nu
toe geboekte onderzoeksresultaten leve-
ren geen eenduidig beeld op. Soms be
vorderen animaties het verwerken van
ruimtelijke informatie [bijv. Koussou-
lakou, 1990; Koussoulakou Kraak,
1992; Patton Cammack, 1996], maar
er zijn ook minder positieve, of meer ge-
mengde uitkomsten bekend [bijv. Dor-
ling, 1992; Slocum Egbert, 1993;
Johnson Nelson, 1998]. Natuurlijk
hangt de effectiviteit van een animatie af
van zaken zoals het gebruik dat ervan
wordt gemaakt, de gebruiker, de gege-
Connie Blok, ITC,
Afd. Geoinformatica,
Kartografie en
Visualisatie,
Postbus 6,
7500 AA Enschede,
[t] (053) 48 74 433,
[e] blok@itc.nl.
vens, de vormgeving en de weergave-omgeving. Vaak worden
echter de gebruiksmogelijkheden die animaties bieden nog on
voldoende benut. Er is dan ook meer onderzoek nodig naar al
lerlei aspecten die de effectiviteit van animaties be'invloeden
[Slocum et al., 2001]. Voorbeelden zijn ontwerpaspecten, zoals
de toepassing van variabelen representatie voor de representa-
tie van geodata, en mogelijkheden om de gebruiker meer con-
trole te geven over de geanimeerde weergave. In dit artikel
wordt ingegaan op een specifiek deel van de variabelen: de dy
namische visualisatievariabelen, en op de mogelijkheden om ze
op diverse manieren te gebruiken en te beheersen. Eerst wor
den de variabelen gedefinieerd en hun onderlinge verhoudin-
gen vastgelegd. Daarna wordt nader ingegaan op gebruiksmo
gelijkheden en op effecten van toepassing. Het artikel besluit
met een discussie.
Representatievariabelen en animaties
Representatievariabelen voor ruimtelijke gegevens kunnen wor
den omschreven als veranderlijke grootheden die worden ge-
bruikt om aspecten van ruimtelijke data in zintuiglijk waar-
neembare vorm weer te geven. In brede zin Valien alle variabe
len die waargenomen kunnen worden eronder, inclusief
variabelen van de derde dimensie, akoestische, smaak- en geur-
variabelen [zie resp. Kraak, 1988; Vasconcellos, 1993; Krygier,
1994; Kimerling Buckley, 1997]. Dit artikel concentreert zieh
echter op 2D-animaties. Daarin speien de visueel waarneembare
grafische en dynamische variabelen de hoofdrol (figuur 1). Gra
fische variabelen zijn zichtbaar binnen de ruimtelijke dimensies
van een individueel beeld dat wordt gebruikt voor de represen
tatie van de data. In opeenvolgende beeiden kunnen deze varia
belen veranderen, maar voor het zichtbaar maken van de dyna
miek van de veranderingen zijn tevens dynamische visualisatieva
riabelen nodig [DiBiase et al., 1992; MacEachren, 1995]. Deze
laatste variabelen zijn zichtbaar binnen de temporele dimensie
van een animatie: weergavetijd. Er is tenminste een grafische
variabele nodig om een dynamische variabele (b.v. de duur van
de aanwezigheid van een object, of de frequentie van een knip-
perend symbool) in weergavetijd te kunnen zien.
Toepassing en gebruik van grafische variabelen in kaarten zijn
goed bestudeerd [o.a. Bertin, 1967/1974; zie MacEachren, 1995
7
