KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2002-XXVIII-2
fertijd te bekorten en de kans op fouten
te verminderen zocht men naar verkorte
rekenmethoden. AI in 1876 maakte
Thomson als een der eersten een bruik-
bare methode bekend. Anderen volgden
met methoden die vaak jaren met succes
zijn gebruikt. De toenemende luchtvaart
in de jaren twintig stimuleerde het zoe-
ken naar verkorte rekenmethoden en
mechanische oplossingen zoals speciale
navigatiemachines en rekenlinialen. De
snelheid om in een vliegtuig een positie
in de kaart te kunnen zetten was belang-
rijker dan grote nauwkeurigheid.
De toekomst van navigatie
In opdacht van de Marine verzorgde
P. Haverkamp in 1916-1918 nieuwe,
tweedelige Zeevaartkundige tafels en later
samen met J. van Roon en L.M.J. Gre
gory een vernieuwend Leerboek der zee-
vaartkunde. Beide zijn meerdere malen
verbeterd en opnieuw uitgegeven en wa
ren bij zowel koopvaardij als Marine in
gebruik. Het becijferen van een astrono
mische positie is een tijdrovende zaak
die bovendien tot het maken van reken-
fouten aanleiding kan geven. Om de cij-
Figuur 8. Mark 12
Decca Navigator ont-
vanger, uit omstreeks
1970 door The Decca
Navigator Company,
Ltd., Londen.
Collectie Nederlands
Scheepvaartmuseum,
Amsterdam.
Figuur 7. Reconstructie van een radiohut uit
omstreeks 1924 met collectiestukken van Radio-
Flolland in het Nederlands Scheepvaartmuse
um. Rechtsonder een draadloze radio-
richtingzoeker uit omstreeks 1920, van Marco-
ni's Wireless Telegraph C" Ltd., Londen.
bestaat uit een systeem van radiozenders
die zo zijn geplaatst dat de signalen el-
kaar 'kruisen'. Met de ontvanger aan
boord worden de signalen omgezet in
een aanwijzing die als positie in de kaart
wordt getekend. Het bereik van een
Decca-chain, met een hoofd- en drie ne-
venzenders, was beperkt tot zeeen nabij
de continenten. Later is Loran (LOng
RAnge Navigation) voor oceaanvaart
ontwikkeld. Radar was al voor de Twee-
de Wereldoorlog bekend en in de jaren
I939_I945 sterk ontwikkeld.
Door intrede van satellietnavigatie in de
jaren zeventig van de twintigste eeuw
kwamen er grote veranderingen. Naarma-
te het zogenaamde GPS (Global Positio-
ning System) gemakkelijker beschikbaar
werd, verdween de traditionele navigatie
met sextant, almanak en zeevaartkundige
tafels. Sinds het eind van de jaren negen-
tig wordt de papieren zeekaart minder
belangrijk. Die maakt langzamerhand
plaats voor de elektronische zeekaart, die
in een Computer is opgeslagen en op een
beeldscherm wordt weergegeven. Dat
kaartbeeld wordt gekoppeld aan andere elektronische naviga-
tiemiddelen zoals voor koers, waterdiepte en snelheid. Satellie-
ten zenden weerkaarten rechtstreeks naar schepen en voeden
een routeersysteem. Dat adviseert de gezagvoerder een vaar-
21
