KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2002-XXVIII-2
route die is afgestemd op te verwachcen weersomstandigheden.
Aan het begin van de eenentwintigste eeuw werken Europese
landen aan een gezamenlijk Europees satellietnavigatiesysteem,
dat in 2008 operationeel moet zijn. Navigatie is nu bijna net
zo gemakkelijk geworden als klokkijken, al is ervaring en goe-
de zeemanschap nog net zo noodzakelijk als in de zeventiende
eeuw.
Literatuur
(1988), De VOCin de kaartgekeken. Cartografie en navigatie
van de Verenigde Oostindische Compagnie 1602-1799.
Den Haag: sdu.
Cotter, C.H. (1968), A History of NauticalAstronomy.
Londen: Hollis Carter.
Cotter, C.H. (1983), A History of the Navigator's Sextant.
Glasgow: Brown, Son Ferguson.
Crone, E. (1941), Comelis Douwes 1712-1779. Zijn leven en zijn
werk. Haarlem: H.D. Tjeenk Willink Zoon.
Davids, C.A. (1986), Zeewezen en wetenschap. De wetenschap
en de ontwikkeling van de navigatietechniek in Nederland tus-
sen 1989 en 1819. Amsterdam/Dieren: De Bataafsche Leeuw.
Keulen, E.O. van, W.F.J. Mörzer Bruyns E.K. Spits
(red) (1989), In de Gekroonde Lootsman. Het kaarten- boekuit-
gevers en instrumentenmakershuis Van Keulen te Amsterdam
1680-1889. Utrecht: Hes Publishers.
Mörzer Bruyns, W.F.J. (1994), The Cross-Stajf History and
development of a Navigational Instrument.
Zutphen: Uitgeversmaatschappij Walburg Pers.
Mörzer Bruyns, W.F.J. (2001), Konst der stuurlieden. Stuur-
manskunst en maritieme cartografie in acht portretten, 1940-
2000. Zutphen, Uitgeversmaatschappij Walburg Pers.
Pearce, S. (2001), 'Galileo: A European Satellite Navigation
System'. In Navigation News. The Magazine of the Royal
Institute of Navigation January/February, pp. 5-9.
Spaans, J.A. (1979), 'Honderd jaar ontwikkeling in de navi
gatie'. In NTTDe Zee, 8, pp. 171-182.
Sharp, A.J. (1999), Distance Run. A history ofthe Patent
Ship-Log. Weymouth: Brassbounders Publishing.
Spoelstra, G.G. (2000), 'Een 'elektronische' eend in de bijt'.
Marineblad, 110, pp. 264-268.
Stimson, A.N. (1988), TheMariner's Astrolabe. A survey of
known, surviving sea astrolabes. Utrecht: Hes Publishers.
Williams, J.E.D. (1992) From Sails to Satellites. The Origin
and Development of Navigational Science. Oxford: Oxford
University Press.
Summary
W.F.J. Mörzer Bruyns To the safe haven. A brief history of
navigation since the seventeenth Century
Keywords: history of cartography, navigation Systems, survey
Navigation is the knowledge that is necessary in order to sail a
ship safely along the shortest route between two places. Dutchmen
have made a big contribution to this science. The Dutch East
India Company was an important initiator. At its founding it
appointed an offical mapmaker, who was involved in the supply
ofmaps and other navigation aids to the Company s ships.
By about 1740, the Netherlands had fallen behind the technical
developments made by England and France. These countries made
advances especially in the calculation of longitude. Later, the
arrival of new techniques such as the gyroscopic compass and
radionavigation made obsolete the traditional instruments such as
the sextant, almanac and tide tables. These technologies have in
tum made way for electronic nautical charts and satellite
navigation Systems such as GPS.
Resume
W.F.J. Mörzer Bruyns Vers un 'havre sür'. Histoire succinete de
la navigation depuis le 17c siecle
Mots-cles: histoire de cartographie, systemes de navigation,
etude
La navigation est la connaissance necessaire pour piloter en securite
un navire, par la route la plus courte entre deux ports. Les
Neerlandais y ont largement contribue gräce aux iniatives dues
la Compagnie Reunie des Indes Orientales (Verenigde Oostindische
Compagnie) qui a engage, des sa creation (1602) un cartographe
officiel charge de delivrer aux navires des cartes et d'autres
instrument de navigation. Cependant, vers 1740, les Pays-Bas ont
ete depasses en matiere de navigation, par lAngleterre et la
France, notamment en ce qui concerne la definition des longitudes
en mer. Par apres, suite au developpement de l'electronique, Les
instruments de navigation traditionnels tels que sextant,
almanach, mesure de mares ont ete remplaces par des systemes
de localisation radiophonique et plus recemment par les cartes
maritimes electroniques et par des systemes de navigation
satellitaires, tels que le GPS.
Van Beek naar Sneek
Een man uit het Limburgse Beek wilde een kaart sturen naar kennissen in Nijland, een dorp bij Sneek. Heiaas kende hij het adres
niet, maar gelukkig wist hij wel waar het huis stond. Hij schreef dus geen adres op de envelop, maar tekende een plattegrond. Het
huis van zijn kennissen markeerde hij met een rode pijl en kruisje. Bovendien schreef hij een boodschap aan de dienstdoende post-
bode: 'Postbode: straat, huisnummer en postcode waren mij niet bekend. Op het schetsje is de woning met rode pijl en kruisje
aangegeven. Het is onder Nijland, hopelijk vindt u het.' Het liep wat vertraging op, maar uiteindelijk kwam de kaart uit Beek op de
juiste deurmat terecht.
(Gelezen in Postmagazine je jrg., nr. 4, april 2002, p. 22; helaas zonder afbeelding).
P. C. J. van der Krogt
22
