37
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2002-XXVIII-2
Corpsgrootte en de typografie zijn echter niet doorslaggevend
voor het beeld wat een kaart oproept. Veel belangrijker is de
plaatsing van de tekst, oftewel de plaats die de tekst in de om-
liggende ruimte krijgt en de wijze waarop de tekst kan worden
vrijgezet ten opzichte van de ondergrond. Het is vaak een
schuiven van dementen, net zoals bij de spelletjes waarbij je
(plastic) vakjes binnen een raamwerk zodanig onderling moet
schuiven totdat je het plaatje in de goede vorm hebt. Links- of
rechtslijnende tekst, het verplaatsen van wegnummers, andere
vormen van tekstafbrekingen, het zijn allemaal mogelijkheden
die je maximaal moet benutten voor een optimaal resultaat.
Vaak wordt het belang hiervan onderschat, want waar lijnsym-
bolen en puntsymbolen door hun coördinaten al vastliggen, is
juist de tekstplaatsing waarschijnlijk de grootste variabele die
de compositie van de kaart bepalen.
Randvoorwaarden bij de productie
Bij de opzet van de kaartproductie moesten wij rekening hou-
den met de volgende randvoorwaarden. Voor iedere kaartblad-
indeling moesten basiskaarten gevonden worden met een ver-
gelijkbare verdeling van de hoogtelijnen voor de ontwikkelde
hoogteklassen. Dat bleek in de praktijk een moeilijk gegeven
omdat kaarten op verschillende schalen (vergelijk Scandinavie
met Engeland of de Balkanlanden met Tsjechie ook een sterk
verschillende klassenindeling kennen. Waar hoogtes in Tsjechie
schommelen tussen de driehonderd en zevenhonderd meter,
Valien deze onderlinge verschillen binnen een ander kaartblad
binnen een en dezelfde hoogteklasse. Toepassing van dergelijke
uniforme klassenindelingen zou Tsjechie tot een vrijwel vlak
land maken. Waar nationale kaarten van Tsjechie echter recht
doen aan de hoogteverschillen binnen de landsgrenzen, is dat
wat anders als Tsjechie het kaartblad moet delen met de om-
ringende landen die weer een heel andere verdeling kennen.
Uiteindelijk is voor ieder kaartblad bronmateriaal gekozen dat
zoveel mogelijk recht doet aan het landschappelijk relief van
ieder land. Omdat het in de praktijk alleen mogelijk bleek om
bronmateriaal met verschillende projecties te verwerken, is
geen aaneensluitend kaartbestand van Europa opgebouwd.
Technisch zou dit trouwens ten tijde van de productie Proble
men hebben opgeleverd. Zelfs met de maximale hoeveelheid
intern geheugen van dat moment (512 Mb), bleken sommige
bewerkingen slechts met moeite uitvoerbaar voor de loodzware
bestanden. Sommige visuele variabelen zagen er op het scherm
ook zeer leuk uit, maar er kwam niks meer uit de printer. Men
zal dan ook voorlopig niet weten wat men mist omdat wij uit
eindelijk gekozen hebben voor een bestandsopbouw die altijd
ook output zou garanderen. Wij konden het risico niet nemen
dat bepaalde kaartbladen uit de serie niet in dezelfde stijl uit
voerbaar zouden zijn door het inhoudelijk gewicht van de gra
fische complexiteit.
De productie
Voor het digitaliseren van alle kaartbladen breidde het perso-
neelsbestand van Carto Studio tijdelijk uit naar twaalf mensen,
met daarbij een groot aantal freelancers; ook werd een flink
aantal overuren gedraaid, eveneens in het weekend.
De productie van de routekaarten bestond uit de opbouw van
den hoofdkaarten, een even groot aantal kaarten voor toegangs-
routes en omleiding bij Parijs en Londen, maar ook voor alle af-
geleide kaarten voor de campinggidsen van de anwb inclusief
een tachtigtal detailkaarten en een kaart van Nederland. Als ont-
werpbureau ligt de kracht van Carto Studio in het toekennen
van meerwaarde aan kaartproducties. Bij een dergelijke massale
opdracht dreigt deze kracht onder het volume te bezwijken. Het
afglijden naar kaartenboer is niet iets wat wij ooit hebben nage-
streefd en het heeft ons dan ook veel inspanning gekost om bin
nen de gegeven tijd alle kaartproducties toch zo af te leveren dat
je kan zien dat wij ook iets moois hebben willen maken.
Reacties van gebruikers
Uiteraard volgden op de ingrijpende verandering van de kaart in
het eerste jaar reacties van kritische gebruikers. Velen leken ge-
schrokken van het nieuwe kaartbeeld. Na al die jaren was men
gewend geraakt aan het oude vertrouwde kaartbeeld. De duide-
lijke Symbolen, het grote contrast, het bijna monochrome kleur-
gebruik was iets waar men maar moeilijk afstand van kon doen.
Een van de belangrijkste reacties was dat men vond dat met
name de toevoeging van kleurrijke reliefvlakken afbreuk deed
aan de duidelijkheid en de leesbaarheid van de wegeninforma-
tie op de kaart. Men had moeite de wegeninformatie af te le-
zen en snel een route te plannen omdat het contrast met de
ondergrond, de basistopografie van het relief, veel minder was
dan op de oude lege routekaarten.
Vanuit het standpunt van Carto Studio gezien berust deze kri-
tiek voor een groot deel op het algemene gebrek aan ervaring
met reliefweergave in kaarten bij Nederlanders. Indien men
bijvoorbeeld kaarten voor een groot publiek beschouwt in lan
den als Frankrijk en Zwitserland zie je dat daar doorgaans de
reliefweergave in veel sterkere vorm wordt gebruikt. Omdat de
relieftinten juist zeer subtiel gekozen waren, leek ons de sug-
gestie om de hele reliefweergave dan maar weg te laten dan
ook erg voorbarig.
Een andere, relatief vaak gehoorde klacht was dat men vond
dat er te weinig wegen op de kaart waren opgenomen, in ieder
geval veel minder dan op de oude routekaarten. In werkelijk-
heid was dat echter maar ten dele waar. In de doorreisgebieden
was inderdaad geselecteerd in de wegen, maar met name de
onbelangrijke wegen waren uitgefilterd en in een aantal geval-
len werden juist belangrijke wegen die nooit op de kaart had-
den gestaan, toegevoegd. In ieder geval was de complete struc-
tuur van hoofdwegen (autosnelwegen, dubbelbaans hoofdwe-
gen en enkelbaans hoofdwegen van nationaal belang)
opgenomen. In de bestemmingsgebieden waren bovendien
duidelijk extra wegen toegevoegd ten opzichte van de oude
routekaarten. Het lijkt erop dat veel gebruikers eerder een
(enigszins vereenvoudigde) wegenkaart wensen dan een route-
kaart met een duidelijke selectie van hoofdwegen, wanneer
men die gratis kan krijgen. Men vindt bovendien al gauw dat
die bepaalde afsnijding of doorsteek naar een specifieke plaats
ook opgenomen zou moeten worden, en bedenkt niet dat die
absoluut niet tot de hoofdwegenstructuur behoort en dat het
toevoegen van dat soort wegen leidt tot dichtslibbing van de
kaart waardoor het overzichtelijke karakter totaal verloren gaat.
Het blijkt moeilijk om uit de brieven van gebruikers een alge
mene wens van de gemiddelde gebruiker te destilleren. Hoe-
veel gebruikers delen het standpunt van de briefschrijvers? Re-
ageren ontevreden gebruikers eerder dan tevreden gebruikers?
Hoe verhoudt het aantal reacties zieh tot de oplage en de afzet
en vinden we het aantal reacties dan nog relevant? Allemaal
vragen waarop geen goed onderbouwd antwoord kon worden
gegeven. Een gefundeerd beeld krijg je alleen als er speeifiek
