45
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
Dankzij de betrouwbare detaillering van
de infrastructuur zijn de kaarten een uit-
stekend hulpmiddel om dit verande-
ringsproces te doorgronden. Elerie be-
schouwde de kaart als een mentale pro-
jectie, die een veelheid aan betekenissen
oproept. Daarom dient ook het land-
schap ächter de kaart voor de onderzoe-
ker boven water te komen. De uitgifte
van de facsimile-atlas noemde Elerie een
'schot in de maatschappelijke roos'. Hij
refereerde daarbij aan het opbloeiende
regionale en lokale bewustzijn. Steeds
meer anticipeert ook de cultuurhistorie
op landschapsdynamiek, waarbij behoud
gekoppeld wordt aan ontwikkeling. In
dit proces is de atlas een gebruiksvrien-
delijk hulpmiddel.
Rob Braam van de Topografische Dienst
te Emmen bood vervolgens een over-
zicht van de kaarten van Drenthe vöör
de Franse Tijd. De kartering van dit ge-
bied genoot een niet al te hoge prioriteit
bij kaartmakers. Drenthe had immers
niet te kampen met grote waterstaatkun-
dige problemen, er was nauwelijks een
afzetmarkt voor commercieel-kartografi-
sche producten en tenslotte was de regio
staatkundig niet van belang. Het Drent-
se grondgebied was weliswaar weergege-
ven op kaarten van bijvoorbeeld Van
Deventer en Sgrooten, maar de allereer-
ste eigen overzichtskaart liet tot 1634 op
zieh wachten. Toen pas vervaardigde de
rechtsgeleerde Pijnacker de eerste afzon-
derlijk uitgegeven kaart van Drenthe op
een schaal van circa 1:200.000. De kaart
beleefde in de lye eeuw vele herdrukken
en navolgingen. Het zou tot diep in de
i8e eeuw duren alvorens weer een nieu-
we topografische kaart van de provincie
verscheen. De Fransman Le Rouge
maakte in 1748 een kaart van Drenthe
op basis van bestaande kaarten van de
omliggende provincies Friesland, Gro
ningen en Overijssel. Ander interessant
18e-eeuws materiaal, dat wel op nieuwe
karteringen berustte, betrof de kaarten
van de Frontieren door de familie Hat-
tinga en door Hottinger.
Laatste spreker op de studiedag was Her-
man Versfeit, die de Franse kaarten zelf
voor het voetlicht bracht. Toen Neder-
land in 1810 bij het Franse keizerrijk
werd ingelijfd, waren drie van de acht
bladen van de kaart van generaal Kray-
enhoff gereed. Deze kaart, waaraan al in
1798 was begonnen, moest voorzien in
een uniforme kartering op basis van een
geheel nieuwe en landelijke driehoeks-
meting. De Fransen gingen zieh na 1810
richten op de voltooiing van de kaart.
Daartoe wilden zij de ontbrekende bla
den zoveel mogelijk baseren op al be
staande kaarten. Van veel relatief onbe-
2002-XXV111-2
De Drentse Commis-
saris van de Koningin,
Relus ter Beek rj,
ontving uit banden
van Herman Versfeit
het eerste exemplaar
van de facsimile-atlas
van vroeg-ipe-eeuwse
Franse manuscript-
kaarten (foto: Marco
van Egmond).
kende zandgebieden, zoals de Veluwe en
Drenthe, waren echter geen bruikbare
kaarten voorhanden. Daarom gingen
militaire ingenieurs tussen 1811 en 1813
aan het werk om deze gebieden op te
meten en te karteren. Dit resulteerde in
onder meer 25 kaarten van Drentse ge
bieden en 15 van de noordelijke kust-
streek, op een schaal van 1:20.000. Deze
kaarten werden in Parijs gebruikt als ba
sis voor het graveren van de ontbrekende
platen van de kaart van Krayenhoff. Na
de val van Napoleon gingen deze platen
naar Nederland terug, doch de basis-
kaarten bleven te Parijs. Ze bevinden
zieh momenteel in het Chäteau de Vin-
cennes en zijn nu, dankzij de facsimile-
atlas, voor een groot publiek raadpleeg-
baar. Na zijn lezing reikte Versfeit het
eerste exemplaar van de atlas uit aan de
Drentse Commissaris van de Koningin,
Relus ter Beek, die er als 'kartofiel' bij-
zonder verguld mee was.
M. van Egmond
netwerk
Bosma Grafiek verhuisd
Marijn Bosma startte in 1993 Bosma
Grafiek. De eerste zeven jaren stond het
kartografisch bureau in zijn eigen wo-
ning. In 2001 was Bosma Grafiek deftig
gehuisvest op de Oranjesingel in Nijme-
gen. Maar sinds februari 2002 is dit kar
tografisch bureau te vinden aan het vol-
gende adres: Bedrijvencentrum Groene-
straat, Groenstraat 294, 6531 je
Nijmegen, Postbus 31006, 6503 CA Nij-
megen. Telefoon, fax en internet zijn on-
gewijzigd: [t] 024-3563542, [f] 024-
3567476 [e] info@maps-by-bosma.com,
url: www. maps-by-bosma. com.
In de maanden juni, juli en augustus
gaat het bureau even dicht. Zomer 2002
wordt besteed aan het ontwikkelen van
nieuwe kaartseries. Vanaf September is
Kartografisch Bureau Bosma Grafiek te
rug met nieuwe producten.
Marijn Bosma (links) tijdens de open dag ter gelegenheid van het in gebruik nemen van het
nieuwe pand van Bosma Grafiek
