BESPREKINGEN
2002-XXVIII-2
Atlas van de oceanen
E. Lausch e.a.
Gei'llustreerde uitgave van de General
Bathymetric Chart of the Oceans.
Baarn: Tirion, 2000.
Formaat 35 x 27 cm, 264 pp.
waarvan atlasdeel 154 pp.
isbn 90 4390 129 6.
Prijs 20,00.
Het is op zieh een leuke formule om een
kaartenserie zoals de General Bathymetric
Chart of the Oceans (gebco, schaal 1:10
miljoen aan de evenaar) in atlasvorm uit
te brengen, en deze te combineren met
de sprekende panoramakaarten van de
oceaanbodems die Berann ooit vervaar-
digde voor de National Geographie. De
kaarten worden er een stuk toegankelij-
ker door en de formule biedt de moge-
lijkheid er veel toelichtend materiaal aan
toe te voegen. Het is 00k zeker de moeite
waard het bestaan van deze kaartserie wat
meer in de belangstelling te brengen,
want het is een belangwekkend werk,
00k een beetje een monument voor de
Nederlandse inbreng in de internationale
kartering van de oceanen. Niet voor niets
worden de namen van Langeraar en het
oud NVK-bestuurslid Rombach als leden
van de GEBCO-commissie van de Interna
tional Hydrographie Organisation ge-
noemd. Nederland is lange tijd betrok-
ken geweest bij de produetie en coördi-
natie van bladen van de Oost-Indische
archipel en delen van Oceanie, tot ver na
de overdracht van Nieuw-Guinea (en
het zou de moeite waard zijn die bijdra-
gen eens wat meer uitgebreid te belich
ten).
De hier besproken uitgave is een Neder
landse editie van een Duitse publicatie,
en is afgezien van de vertaling niet speci-
aal bewerkt voor de Nederlandse markt,
wat een gemiste kans is, zeker gezien de
bovenvermelde Nederlandse betrokken-
heid. Zaken als de Siboga en Snellius ex-
pedities, Vening Meinesz en zijn zwaar-
tekrachtmetingen hadden mijn inziens
in een atlas als deze met een encyclope-
dische inleiding van 100 pp. vermeld
kunnen en moeten worden. Nu komt de
Duitse Meteor-expeditie aan bod, en
komt de positie van Rotterdam als
grootste haven ter wereld nauwelijks ter
sprake. De vertaling is Over het algemeen
goed, enkele foutjes laten zien dat er
geen kartograaf naar gekeken heeft
('Oostsyberische' zee, St. Andreastrog in
plaats van breuk, Straat van Sunda, van
Denemarken, van Drake, van Torres,
enz. hoort zonder het voorzetsel; het be-
langrijkste handelscentrum van India
was in de ije eeuw Calicut en niet Cal-
cutta).
Hoofdbestanddeel vormen de gebco-
kaartfragmenten, die van noordwest
naar zuidoost de oceanen afbeelden.
Tenminste, dat is de eerste indruk, pas
later blijkt dat ze dat niet volledig doen.
De verschillende uitsnedes sluiten niet al-
tijd aan, de inzetkaartjes met fragmenten
van Berann's panoramakaarten dragen
daar verder aan bij. Bij de Atlantische
Oceaan zijn de kusten van de Guyana's,
en van Säo Paulo tot halverwege Vuur-
land niet afgebeeld; van de Grote Oceaan
is ongeveer de helft van het zeegebied
niet afgebeeld. Zoals gezegd blijkt pas la
ter dat een deel ontbreekt, en dat komt
omdat er (bewust?) geen indexblad is op-
genomen wat niet bijdraagt tot het ge-
bruik als referentiewerk. Ook is er geen
legenda van de kaarten opgenomen. De
GEBCO-kaarten zijn in de Mercatorpro-
jectie getekend, op een schaal met was-
sende breedtes (aan de evenaar 1:10 mil
joen). Voor de poolzeeen zijn ze in de
stereografische projectie, met een schaal
van ca 6 miljoen op 6o° breedte. De na
men uit de GEBCO-kaarten zijn wel in de
index opgenomen. Voor de druk zijn
geen oorspronkelijke films gebruikt,
maar zijn de kaarten gescand, wat ze iets
minder goed leesbaar maakt. Vooral bij
de sterk verkleinde overzichtskaarten le-
vert dat problemen op. Van de Middel-
landse Zee zijn uitsnedes opgenomen uit
de International Bathymetric Chart of the
Mediterranean (iBCM)op de schaal 1:1
miljoen, van de Oostzee op de schalen
1:2,3 miljoen en 1:750.000 (Duitse Oost-
zeekust en Finse Golf). Zowel de gebco-
en iBCM-kaarten als die van Berann zijn
in het Engels beschrift; in de tekst zijn
de Nederlandse naamversies opgeno
men.
De inleidende teksten bevatten ook veel
thematische kaarten, deels overgenomen
uit de atlas Nature and Resources, van de
Russische Academie van Wetenschappen
(A. Liouty). Het encyclopedische deel is
zeer aansprekend geschreven, alle met de
oceanen samenhangende issues worden
behandeld, van het verdwijnen van man-
groven en koralen via platentektoniek,
zeestraten met eenrichtingsverkeer tot
bodemschatten van de diepzee en toeris-
me. Dit deel is zeker geslaagd.
Voor een echte de hele aardzee bedek-
kende kaartserie moet worden verwezen
naar de 18 bladen van de GEBCO-kaart die
in 1982 gereedkwam, of naar de gebco
Digital Atlas, een cd-rom die thans in de
handel is en deze kaartserie en de ibcm
en aanvullende gegevens zoals een
plaatsnamenindex, en een bestand van
's werelds kustlijnen bevat. De cd-rom
kost 230, voor educatieve en universi
täre instellingen 99. Dat is wel aan-
merkelijk duurder dan de 20,- die de
hier besproken atlas kost.
F.], Ormeling
48
