KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2002-XXVIII-3
gang tot een enorme rijkdom aan informatie. Die informatie,
al dan niet in de vorm van webkaarten, is makkelijk toeganke-
lijk middels gebruiksvriendelijke browsers, en wel 24 uur per
dag en niet gehinderd door politieke of geografische grenzen.
Door alsmaar door te klikken hebben gebruikers 00k snel toe-
gang tot veel meer informatie dan ooit op een cd-rom zou pas
sen. Gebruikers hoeven 00k niet naar de winkel om zo'n cd-
rom te kopen, en ze hoeven zieh niet druk te maken over het
installeren van die cd-rom op hun Computer. Via het www
kunnen 00k gescande versies van zeldzame oude kaarten toe-
gankelijk worden gemaakt voor het publiek (zie de bijdrage
van Martijn Storms eiders in dit nummer van het Kartografisch
Tijdschrifi)Een ander aspect van toegankelijkheid, en groot
voordeel voor de gebruiker, is dat veel informatie op het www
nog steeds gratis is, als je maar beschikt over een pc, een brow-
ser en een internerverbinding.
Een van de grootste problemen in de traditionele kartografie
was altijd om de kaarten bij te houden. Als gevolg van het
langdurige productieproces kwam een papieren kaart soms pas
jaren na de inwinning van de gegevens beschikbaar voor de ge
bruikers. En tegen die tijd was het nut van sommige van die
verouderde kaarten inmiddels al zeer beperkt geworden. Met
de invoering van de digitale kartografie en nieuwe media kon
het productieproces wat versneld worden, maar het probleem
van de actualiteit bleef. Een nieuwe editie van een routeplan-
ner op cd-rom kwam en komt niet elke maand uit, en zelfs als
dat wel zo zou zijn dan zouden gebruikers niet bereid zijn om
zo vaak een nieuwe versie te kopen. Het www maakt het ech
ter mogelijk om gebruikers te voorzien van actuele geogra
fische en kartografische informatie. Goede voorbeelden hier-
van zijn Websites met actuele weerkaarten [url 3] of webkaar
ten die actuele verkeersinformatie laten zien met betrekking
tot wegwerkzaamheden en files [url 4]. De ultieme limiet
voor de snelheid van de bijhouding is de snelheid van de gege-
vensoverdracht via het internet. Misschien dat gebruikers door
het nieuwe medium wat kritischer worden op de actualiteit
van de informatie en hun vertrouwen verliezen in Websites die
niet goed worden bijgehouden.
Vormen van gebruik van webkaarten
Figuur 1 in het artikel van Kraak eiders in dit nummer van het
Kartografisch Tijdschrifi laat een classificatie van webkaarten
zien die is gehanteerd in het boek van Kraak Brown [2001].
De onderverdeling op het laagste niveau van deze classificatie
(alleen-kijken versus interactieve interface en/of inhoud) is ge
maakt vanuit het perspectief van de gebruiker van webkaarten.
Een andere manier om naar de verschillende vormen van ge
bruik van webkaarten te kijken is het beschouwen van de
kaartgebruiksdoelen, zoals die gepositioneerd kunnen worden
in de zogenaamde 'kaartgebruikskubus' (zie figuur 1). Kaarten,
inclusief die welke tot stand komen op het web, kunnen elke
positie innemen in de 3-dimensionale ruimte die wordt omslo-
ten door de assen van de kubus afhankelijk van wat een gebrui
ker met de kaart doet en voor welk doel. MacEachren en Kraak
[1997] onderscheidden vier kaartgebruiksdoelen en plaatsten
die in de kubus: exploratie, analyse, synthese en presentatie van
informatie. Webkaarten kunnen echter in principe 00k andere
posities innemen in de kubus, afhankelijk van de typische ge-
bruikskenmerken.
De statische alleen-kijken scans van bestaande papieren kaar
ten nemen een positie in vlakbij de bol presentatie in de ku
bus. Veel van deze kaarten kunnen nog steeds worden opge-
Figuur 1. Plaatsing
van kaartgebruiks
doelen in de kaart-
MacEachren
Kraak (ippy). De
nummers verwijzen
naar enkele webadres-
sen (URL 's) die in de
tekst zijn genoemd.
haald van de site Perry-Casta*eda Library
Map Collection [url 5]. Deze kaarten
werden typisch ontworpen voor een bre-
de groep gebruikers en voor een algemeen
doel. Dynamische equivalenten van deze
alleen-kijken kaarten zijn 00k beschikbaar
via het Web [url 6], Ze kunnen dezelfde
positie innemen in de kaartgebruiksku
bus, afhankelijk van het gebruik ervan.
Aangezien het web typisch een medium
is voor individueel gebruik, kunnen veel
kartografische sites worden aangetroffen
nabij het grondvlak van de kubus. Via
deze sites kunnen kaarten daadwerkelijk
tot stand worden gebracht door een in-
dividuele gebruiker om tegemoet te ko
men aan zijn of haar persoonlijke be-
hoeften. Als deze mogelijkheden voor
het on-line creeren van kaarten beperkt
blijven tot de selectie van een gebied,
een projectiemethode, het aan- of uitzet-
ten van kaartlagen, en het aanpassen van
kaartsymbolen, inclusief kleurkeuze, dan
hebben we te maken met een gemiddelde
interactiviteit en de weergave van beken-
de geografische verhoudingen [url 7].
Dit betekent een positie laag, midden en
achter in de kubus. In zekere zin kunnen
klikbare kaarten voor algemeen gebruik
00k beschouwd worden als een soort ge-
middeld interactieve kaarten die een
hoge positie nabij de achterkant van de
kubus innemen [url 8]In andere inter
actieve kaarten op het web kunnen ge
bruikers het weergegeven gebied veran
deren door te 'pannen', of de schaal
door middel van 'zoomen' [url 9], en
sommige gebruiksvriendelijke sites staan
de gebruiker zelfs toe om de orientatie
van het kaartbeeld aan te passen (bij-
voorbeeld de bestemming boven op een
routekaart in plaats van het Noorden).
De as van de kubus, die loopt van het
weergeven van bekende feiten tot het
onthullen van onbekendheden, weer-
spiegelt eveneens verschillende kaartge-
bruiksomstandigheden op het web. Aan
private
d" high
interaction
12
