KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
de kant van het weergeven van bekende
feiten weten gebruikers precies welke
geografische informatie ze willen en vaak
ook welke kaart op welke Website die in
formatie aan hen verschaff. De site van
de Hogesnelheidslijn-Zuid [url io] bevat
bijvoorbeeld tracekaarten met de routes
van de nieuwe spoorwegen. Deze kaarten
kunnen ook een plaatsje krijgen nabij de
bol presentatie in de kaartgebruikskubus.
Aan de voorzijde van de kubus kunnen
we de websurfers vinden die misschien
niet precies weten waar ze naar zoeken en
bijvoorbeeld door een van de atlassen op
het web 'bladeren'. De Atlas van Neder-
land op het web [url ii] kan bijvoorbeeld
een plaatsje krijgen rechts boven aan de
voorzijde van de kubus.
Op dit moment vinden er in de web
kartografie, net zoals in de kartografie in
het algemeen, allerlei interessante ont-
wikkelingen plaats links onderaan en
voorin de kubus. Dit is de positie van de
exploratieve kartografie: kaartgebruik in
de hoek prive/onthullen van onbekend-
heden/hoge mate van interactie tussen
kaart en gebruiker. Als gevolg van ver-
dergaande ontwikkelingen op het gebied
van de client-server architectuur wordt
het steeds meer mogelijk voor gebruikers
van webkaarten om bepaalde geogra
fische gegevensbestanden te exploreren
en er werkelijk mee te interacteren.
Daarbij wordt gebruik gemaakt van mo
derne kartografische visualisatietechnie-
ken om inzicht te verkrijgen in deze on-
bekende gegevensbestanden. In zulke ge-
vallen kan het mogelijk zijn om de data
te manipuleren (bijvoorbeeld te classifi-
ceren), om verschillende kartografische
weergavemethoden te kiezen en om de
resulterende kaartbeelden met elkaar te
vergelijken. Als zodanig kan de on-line
visuele exploratie worden gevolgd door
het downloaden van de geografische ge-
gevens voor lokale analyse. In dit op-
zicht zijn er op het web al enkele interes
sante voorbeelden te vinden in relatie tot
de exploratie van demografische gege-
vens. In Nederland hebben we bijvoor
beeld de nieuwe cbs applicatie Buurt in
Beeld [url 12] [Spee e.a., 2001]; een
mooi begin, en nog tamelijk uniek in de
hele wereld, maar qua functionaliteit
nog wat beperkt in vergelijking met bij
voorbeeld het al langer bestaande soft-
warepakket Descartes [Andrienko e.a.,
1999] dat ook een on-line interactieve
kartografische exploratie van statistische
gegevens mogelijk maakt [url 13]. Ver-
dere ontwikkelingen kunnen worden
verwacht in deze hoek van de kaartge
bruikskubus, aangezien het web bij uit-
stek een omgeving is voor individuele vi
suele exploratie.
2002-XXV111-3
Behoefte aan onderzoek
Met al deze verschillende kaartgebruiksdoelen is het wel uiter-
mate belangrijk om je af te vragen of de kaarten die op de
computerschermen verschijnen tijdens of na een websessie wel
werkelijk zo efficient en effectief zijn als ze zouden kunnen
zijn. Dat wil zeggen, krijgen de gebruikers altijd een geschikt
antwoord op de geografische vragen die ze hebben gesteld?
Zoals kartografen altijd hebben gedaan, moeten ontwerpers
van webkaarten ook rekening houden met het doel van de
kaart en de behoeften en kenmerken van de gebruikers ervan.
Met het 00g op de mogelijkheden die gebruikers tegenwoordig
hebben om hun eigen kaarten te maken, geldt ditzelfde ook
voor het ontwerp van de kartografische hulpmiddelen die aan
de gebruikers worden aangeboden en voor het ontwerp van de
gebruiksinterfaces van Websites.
Het probleem is dat we nauwelijks iets weten van hoe mensen
webkaarten gebruiken, of, meer in het algemeen, hoe mensen
het www gebruiken voor het verkrijgen van kartografische
antwoorden op geografische vragen. Bovendien weten we ook
niet goed genoeg wie webkaarten gebruikt. Het gebruikerspro-
fiel wordt steeds meer divers (zie volgende paragraaf) en we
moeten meer te weten zien te komen over de verschillende be
hoeften en de verschillende kenmerken van de verschillende
gebruikersgroepen. In elk geval zouden de gebruikers zelf zeer
gebaat zijn met meer duidelijkheid over welke Websites aan
hun behoeften tegemoet komen.
In zekere mate is het vereiste webkaartgebruiksonderzoek niet
anders dan het kaartgebruiksonderzoek dat al is - of nog moet
worden uitgevoerd in andere kaartgebruiksomgevingen.
Maar sommige aspecten van kaartgebruik kunnen echter zeer
specifiek zijn voor de www-omgeving en moeten apart worden
onderzocht. Bijvoorbeeld: Wat zijn de typische kenmerken
van het zoek-en-surf proces op het web waarin antwoorden
worden gezocht op verschillende geografische vragen die met
kaarten kunnen worden opgelost? Hoe kunnen de vragen en
behoeften van gebruikers worden omgezet in metadata voor
webkaarten? En wat is de rol van de gebruiksinterface in dit
proces? Wat zijn de gevolgen van de vluchtigheid van het me
dium dat wordt gebruikt door tamelijk ongeduldige gebrui
kers? Hoe moeten of kunnen de vluchtige webkaarten gearchi-
veerd worden? En leveren de webkaarten die door de gebrui
kers zelf gegenereerd worden werkelijk de vereiste informatie,
of geven ze aanleiding tot misinterpretaties? Tenslotte, wat is
de kwaliteit en betrouwbaarheid van de geografische informa
tie die wordt overgebracht door kaartbeelden op het www?
Met het 00g op de zeer recente opkomst van het nieuwe me
dium, is het niet verbazingwekkend dat er tot dusver nauwe
lijks enig webkaartgebruiksonderzoek is uitgevoerd. Zoals ge-
bruikelijk gaan de technische ontwikkelingen vooraf aan vra
gen over de bruikbaarheid. Er is inmiddels echter een begin
gemaakt met onderzoek naar de vraag hoe kaarten worden ge
bruikt op het internet. Voorbeelden zijn het werk van Harro-
wer e.a. [1997] en het uitgebreide gebruikersonderzoek en de
mogelijkheid tot on-line feedback op de Website van de natio
nale atlas van de Verenigde Staten [url 14, klik op de knop
Atlas Feedback(zie ook: [Wright, 1999]). Peterson [1997]
noemt ook een van de eerste webkaartgebruiksonderzoeken
die was gerelateerd aan de ontwikkeling van de Alexandra Di
gital Library [url 15]Op deze site wordt het kaartgebruik on
derzocht met behulp van log'-bestanden van de websessies.
Deze bestanden bevatten informatie over de typen kaarten die
worden opgeroepen, hoe lang ze worden bekeken, welke kaar
ten ervoor en erna worden bekeken, en waar de gebruiker op
de kaart klikt. In Nederland is de NVK-werkgroep Kaartge-
13
