8
2002-XXVIII-4
een aantal nationale atlasprojecten zoals
de nationale atlas van de Verenigde
Staten http://www-atlas.usgs.gov/van
Canada, Zweden of Duitsland. De pa
pieren atlassen bij die producten bieden
interessante kaarten (interessante the-
ma's, opvallende tegenstellingen op de
kaart die om interpretatie vragen, over-
zichtskaarten waarvoor het beeldscherm
onvoldoende resolutie heeft). In het
slechtste geval kan men zeggen 'koffie-
tafelproducten', positief gei'nterpreteerd
kan men zeggen dat deze papieren pro
ducten nodig zijn om de bevolking er
überhaupt toe te krijgen verder in het
materiaal te duiken en ook de cd-rom
met zijn volledige set van alle bestanden
die 'achter' de kaarten zitten te raadple-
gen. Zowel papieren atlas als cd-rom
zullen verouderen, ook al zal dat bij de
papieren atlas sneller gaan en is de cd-
rom makkelijker te updaten. Voor de ac-
tualisering biedt men de gegevens dan
via de Website aan, ook al kan dat nooit
zo fraai als met de papieren atlas en
nooit zo volledig als op de cd-rom.
De atlaswebsite heeft nog andere moge-
lijkheden en dat zijn de verwijzing naar
Websites waar aanvullende informatie
kan worden verkregen (de Wolters-
Noordboff Wereld@tlas biedt deze moge-
lijkheid ook, met vooral verwijzingen
naar toeristische sites) en de links met
on-line gegevensregistraties, zoals met in
exotische oorden opgestelde webcams of
peilschalen.
In tabel 2 worden de verschillen tussen
de drie atlasplatforms nog eens tegenover
elkaar gezet, waarbij als het sterkste punt
van de papieren atlas het overzicht geldt.
Van de cd-rom-atlas, of straks dvd-atlas,
is de volledigheid en de interactiviteit de
voornaamste troef, terwijl interactiviteit
en actualiteit de Sterke punten van de
webversie van de atlas zijn.
Papieren atlassen
cd-rom- of dvd-atlassen
Internetatlassen
Statisch
Dynamisch
Dynamisch
Passief
Interactief
Interactief
Slechts kaarten
Kaarten en multimedia
Kaarten en multimedia
Selectie van de gegevens
Volledig
Selectie
Vaste kaartkaders
Mogelijkheden voor panning en zooming
Mogelijkheden voor panning en zooming
Uitvoering is compromis van
Uitvoering kan naar wens worden vastgesteld
Uitvoering kan naar wens worden vastgesteli
verschillende toepassingen
Kaart als eindresultaat
Kaart als interface
Kaart als interface
Kaart als hoogwaardig grafisch product
Kaart als hoogwaardig schermbeeld
Beperking van de grafische uitvoering
i.v.m. bestandsomvang
Kaart als superieur overzicht
Beperkt beeld
Beperkt beeld
Beperkte houdbaarheid
Beperkte houdbaarheid
Steeds actueel
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
absolute werkloosheid
per B-ab. rayon*. dec. 1980
relatieve werkloosheid
per g-*ix rayon dec 1980
zou deze toch verschillende visies op de informatie moeten
geven - al was het alleen maar om ook de zeggingskracht van
de verschillende kaarttypen onder de aandacht van de leerlin-
gen te brengen. De cd-rom zal veel meer van die verschillende
visies kunnen tonen.
Dan hebben we het nog Over correct volgens de grafische gram-
matica geconstrueerde atlaskaarten. Misschien moet men de at
las (als het leerboek dat niet doet, zoals thans het geval is) ook
zien als een gereedschap in de bewustwording van de valkuilen
die bij visualisatie van gegevens kunnen optreden. Het eerder
genoemde leerdoel om met de grafische grammatica te kunnen
werken lijkt op het ogenblik volledig de mist in te gaan omdat
de leraren er niet mee uit de voeten kunnen, en de betreffende
leerstof onvoldoende wordt aangeboden. Het ligt daarbij niet
aan Wolters-Noordhoff: Johan Russchen heeft in dat kader in
het tijdschrift Geografie-Educatief een tweetal artikelen over
kaartconstrucde geschreven waarmee een poging is gedaan de
terminologie en problematiek verder toegankelijk en inzichte-
lijk te maken [Russchen, 1999a en b]. Maar om het effect van
de (karto)grafische grammatica op de informatieoverdracht te
laten zien zou de atlas daarom ook een aantal voorbeelden van
wel en niet correct geconstrueerde kaarten moeten laten zien.
Figuur 2. Manipula-
tiemogelijkheden: de-
zelfde gegevens abso-
luut of relatief weer-
gegeven.
Functieverdeling
Tussen papieren schoolatlas, cd-rom en schoolatlaswebsite is
een functieverdeling aan het groeien. Dat is het beste te zien bij
Tabel 2. Eigenschap-
pen van de verschil
lende adasformats.
12
