Relation between paper atlas and AIS
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2002-XXVIII-4
Figuur 3. Verschillende mogelijke relaties tussen de papieren atlas en de
digitale uitvoering (AIS of atlas informatiesysteem): het AIS als blikvan-
ger, basis, meelifter van de papieren atlas of als gelijkwaardige partner.
edities van de adas vaststellen dat dat tussen 1971 en 1976 moet
zijn gebeurd. Door vergelijking van de Algarve op de hoofd-
kaart van het Iberisch schiereiland met de thematische kaartjes
die erbij hören ('door linken van het adres Algarve uit de
hoofdkaart met de andere bestanden') kan men voor het ge-
bied 00k de gemiddelde bevolkingsdichtheid, grondgebruik,
neerslag en industrie vaststellen.
Wil men meer informatie overdragen dan kan men meer gege-
vens in de kaart onderbrengen. Dat doet de Alexander Atlas bij-
voorbeeld (zie figuur 4B). Door de grondgebruiksweergave wordt
er opeens veel meer informatie geboden dan door de reliefcones
van de Bosadas. Er kunnen lokale verbanden worden afgelezen
bij deze synthesebenadering. Men leert echter geen verbanden
leggen tussen de verschillende bestanden zoals tussen de hoofd-
en bijkaarten bij de analytische benadering van de Bosatlas.
De nieuwe situatie, waarbij de atlas door een cd-rom en moge-
lijk 00k een Website ondersteund wordt, brengt weer nieuwe
mogelijkheden, zoals aangegeven in tabel 3.
Atlas informatiesystemen
Atlasgebruik
Atlas informatiesysteem is de nieuwe be-
naming van digitale atlassen, maar in ze-
kere zin was er 00k bij de bestaande pa
pieren atlassen al sprake van atlas infor
matiesystemen. Een papieren atlas is een
virtueel informatiesysteem. Het is de
neerslag van alle kennis van de redactie
van het atlasbureau, die beslissingen om
objecten op te nemen of te veranderen
of te laten vervallen beargumenteert op
basis van de verzamelde informatie. Op
basis van de in het Statesman's Yearbook
of Calendario De Agostini gevonden in-
wonertal van 32.000 inwoners in 1991
krijgt de plaats Faro in de Portugese
Algarve in De Grote Bosatlas (zie figuur 4A)
een plaatsstip van 'minder dan 50.000
inwoners'. Dat informatiesysteem heeft
00k een temporele component. Zou je
de redactie vragen wanneer het stuw-
meer in de rivier de Guadiana ten
noordwesten van de Portugese plaats
Faro ontstaan is, dan kunnen ze door
vergelijking tussen twee opeenvolgende
Tabel 3. Informatie-
systeem-aspecten van
schoolatlassen.
Wat waren vroeger de mogelijkheden voor het aanleren van
kaartgebruiksvaardigheden? Het leren van atlasgebruik was in
feite het leren van de toegang tot de atlas en van het vergelij-
ken van kaarten. We kregen toegang tot een atlas door het le
ren omgaan met indexen, het leren kennen van de atlasstruc-
tuur, de legenda, de woordenlijsten en met de links die er tus
sen de verschillende kaarten bestaan. Het leren vergelijken van
kaarten was gebaseerd op het besef dat we iets leerden over een
onbekend gebied wanneer we de kaart ervan vergeleken met
die van een bekend gebied. Dan moest die kaart wel op dezelf-
de manier tot stand zijn gekomen en gegeneraliseerd als de
vergelijkingskaart. We wisten dat de atlasstructuur opgebouwd
was met de begrippen aandacht en volgorde. De verschillende
onderdelen van de aarde werden in de atlas in een bepaalde
volgorde aangeboden, en bij die volgorde waren er verschillen
in aandacht, uitgedrukt door het aantal pagina's dat aan een
bepaald deel werd gewijd, de plaats in de volgorde en de schaal
waarop het werd afgebeeld.
En nu? Door de digitale omgeving zijn we nu in Staat plaatsen
terug te vinden met de zoekmachine die aan de index gekop-
peld is; we hebben daar de kennis van de atlasstructuur niet
meer zo voor nodig. Die kennis is 00k niet meer relevant om-
dat de volgorde vrij is. Daarvoor in de plaats zijn we nu in de
Bosatlas
Alexander-atlas
Bosatlas cd
Algarve
Kustviakte
Kustviakte
Kustviakte met citrus/fruit,
Geirrigeerd kustviakte, productiecijfers citru
Achterland
Heuvelland
Heuvelland met macchia,
Schapen en geiten
Heuvelland, grootte en samenstelling
veestapel
Andalusie
Delta Guadalquivir
Laagland, industrie bij Cadiz
Laagland, moeras, wijnbouw,
scheepsbouw en machine-industrie
Laagland, samenstelling en productie
industriesectoren, inwonertallen
Dal Guadalquivir
Weinig relief zuidhelling,
Extensief akkerland, olijven,
Relief, agrarische productie,
noordhelling steiler
mediterraan bos; irrigatie längs rivier
inwonertallen, industriele productie,
toeristenaantallen
Sierra Nevada
Gebergte tot 3700 m
Mediterraan bos, citrus en
fruit op hellingen.gei'rrigeerde dalen
Gebergte; klimaat, vermögen
waterkrachtcentrales, fruitproductie;
skimogelijkheden
13
