KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2Q02-XXVIII-4
legd welke kennis en vaardigheden de leerling geacht wordt te
beheersen. De leerplannen en de daarbijbehorende examenpro-
gramma's voor de verschillende schooltypes vwo, havo en vmbo,
worden opgesteld door de Vakontwikkelgroep Geschiedenis en
staatsinrichting, Aardrijkskunde en Maatschappijleer en formeel
bekrachtigd door het ministerie. Het is het leerplan dat de basis
vormt voor de ontwikkeling van het aardrijkskundeonderwijs en
daarmee, omdat De Grote Bosatlas in de eerste plaats een leer-
middel is, voor de conceptvernieuwing van de adas.
Het huidige leerplan bevat een aantal elementen die van groot
belang zijn voor de positie van De Grote Bosatlas als leermiddel
binnen het aardrijkskundeonderwijs:
Kaartvaardigheden. In het huidige leerplan is, veel meer dan
in voorgaande edities, aandacht voor het structureel ontwik-
kelen van 'kaartvaardigheden' bij de leerling. De kaart, en
daarmee de atlas, verwerft hierdoor een zeer centrale rol in
het programma. Een ontwikkeling die we als kartografen al-
leen maar toe kunnen juichen.
Toelating atlas. De rol en de positie van de atlas worden ver-
der versterkt door het feit dat de atlas sinds kort formeel als
bron is 'toegelaten' op het examen. Deze enigszins cryptische
omschrijving houdt in dat examenvragen rechtstreeks be-
trekking hebben op (kaart) informatie die in De Grote Bos
atlas gevonden moet worden.
Naast deze in algemene zin zeer gunstige ontwikkelingen voor
de positie van de atlas, staan er in het leerplan twee eindter-
men die van specifiek belang zijn geweest voor de ontwikke
ling van de digitale componenten van De Grote Bosatlas. De
leerling wordt namelijk geacht:
informatie te kunnen verwerven uit geautomatiseerde gege-
vensbestanden, met inbegrip van computersimulaties en
remote-sensingbeelden;
geografische informatie te kunnen abstraheren en presente-
ren met behulp van o.a. natuurgetrouwe beeiden ((lucht)-
foto's en tekeningen), structuurgetrouwe beeiden (kaarten)
en analoge beeiden (kartogrammen, doorsneden, grafieken,
diagrammen en remote-sensingbeelden).
Het zijn vooral deze twee eindtermen geweest die de directe
aanleiding, de drijfveer, vormden voor het ontwikkelen van di
gitale componenten naast de papieren atlas.
Het technisch ontwerp
Aan de ontwikkeling van de digitale atlascomponenten ligt
uiteraard een goed doordacht technisch ontwerp ten grond-
slag. Wie een demonstratie ziet van de door Wisdom uit Assen
ontwikkelde applicaties, zal niet direct in de gaten hebben dat
vrijwel alle bewerkingen op basis van in Java geschreven pro-
grammatuur tot stand komen. De keuze voor Java is gezien de
reputatie van deze omgeving - traag - dan 00k opmerkelijk te
noemen.
Toch waren er goede redenen om uiteindelijk voor Java te kie-
zen. Zo was er het strategisch argument dat de atlas (in de toe-
komst) geschikt moest zijn voor ontsluiting via het internet en
Kennisnet. Doelstelling daarbij was dat de interactieve variant
geheel in een browser zou moeten kunnen functioneren. Ge
zien dez>e bijkomende randvoorwaarden ligt de keuze voor Java
voor de hand.
Omdat de applicatie vooral binnen het onderwijs wordt inge-
zet en omdat lang niet alle Scholen beschikken over high-
techapparatuur, zijn de systeemeisen zo laag mogelijk gesteld.
De applicatie werkt op een pc met Windows 95, een Pentium
100 processor en 32 mb aan werkgeheugen. Bovendien dient
de applicatie zowel stand alone als in een netwerk te kunnen
functioneren. In de stand-alone situatie heeft: de gebruiker de
keuze uit twee installatiemogelijkheden. De eerste mogelijk-
heid is een volledig installatie, waarbij zowel applicatie als data
op de harde schijf van de pc worden geplaatst. Bij de tweede
optie wordt alleen de applicatie op de harde schijf geplaatst en
worden de data gelezen vanaf de cd. De tweede optie, die veel
minder opslagruimte vergt, heeft overigens wel negatieve con-
sequenties voor het prestatieniveau van de applicatie.
Omdat verschillende Scholen beschikken over een grote verschei-
denheid aan netwerken, moet de applicatie in al deze omgevin-
gen probleemloos ge'fnstalleerd kunnen worden. Om aan deze eis
te kunnen voldoen, is er bewust voor gekozen om in de applica
tie een duidelijke scheiding aan te brengen tussen presentatielaag,
de functionele laag en de eigenlijke data. Deze drielagenstructuur
maakt het mogelijk onderhoud op een van de lagen te plegen
zonder dat alles opnieuw moet worden geprogrammeerd. Zo
kunnen bijvoorbeeld de statistische data worden ververst zonder
dat er een nieuwe installatie van de cd noodzakelijk is.
Zoals gezegd is de applicatie grotendeels geschreven in Java.
Alleen bij het Topospel en de module 'remote sensing' speelt
|ava geen rol. Deze modules waren reeds eerder door andere
partijen ontwikkeld. De remote-sensingmodule is vervaardigd
door Tensing/sKS uit Zaltbommel en het Topospel is gepro-
duceerd door and.
De statistische data zijn afkomstig uit verschillende brennen.
Voor Nederland heeft het CBS gefungeerd als leverancier. Alle
data worden ingebracht in een Oracle relationele database.
Door ruimtegebrek was het niet mogelijk een runtime versie
van Oracle op de cd mee te leveren. Uiteindelijk is er gekozen
voor dBase. Dit is een eenvoudig formaat, waarbij iedere data-
basetabel in een apart bestand is opgeslagen. Het voordeel
hiervan is dat individuele tabellen gemakkelijk kunnen worden
vervangen of toegevoegd.
Om puur praktische reden moest alle informatie (applicatie,
geografische en statistisch data) op slechts een schijf passen
(640 mb). Dit leverde, zoals hierboven al aangegeven, beper-
kingen op ten aanzien van de hoeveelheid data die kon worden
aangeboden.
De modules
De cd-rom Grote Bosatlas Extra (die als bijlage bij dit Kartogra-
fisch Tijdschrift is gevoegd) bestaat uit zes verschillende mo
dules die ieder op hun eigen wijze een bijdrage leveren aan de
invulling van het leerplan.
Hieronder zal een overzicht worden gegeven van het doel en
de functionaliteit van de verschillende modules. Omdat in zo
wel didactische als kartografische zin vooral de Zoekmachine-,
de Statistiek- en de Remote-sensingmodule van belang zijn,
wordt hieraan de meeste aandacht besteed.
Zoekmachine
De zoekmachine is ontwikkeld voor het ontsluiten van de in
formatie die in de diverse onderdelen van de atlas is opgesla-
28
