R. T. de Wijs
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
BESPREKINGEN
'De sterkste' vaarwegenkaart
van Friesland
Toeristisch varen tussen
De Grote Wielen en
het Zwarte Water
Smulders Kompaskaart Amsterdam:
Buijten Schipperheijn, 2002
ISBN 90 5881 077 1
Gebied: x tussen ca. 155 en 210;
y tussen 510 en 590
rechthoekig coördinatenstelsel rd.
In plaatsnamen uitgedrukt:
Harlingen - Leeuwarden - Drachten -
Meppel - Kampen - Stavoren.
Talen: Nederlands, en voor de belang-
rijkste verklaringen Duits en Engels.
Gedrukt op watervast kunststof
Prijs 9,40
'De sterkstevaarwegenkaart van Friesland
betreff een hoofdkaart van (recreatieve)
vaarroutes op schaal 1:90.090 (niet
vermeld) met 15 bijkaartjes, een plaats-
namenregister en registers voor hotels,
restaurants, musea, vw's en fietsver-
huur. Naast de legenda is het blad voor-
zien van beeidende informatie over ba-
kens en seinvlaggen (met wedstrijdver-
klaringen). Verder bevat het informatie
over alarmnummers, marifoonkanalen,
een zeer beperkt vaarreglement en rele
vante Websites. Dit alles aangevuld met
aardige verhaaltjes over Jacob van
Deventer en A.J. Smulders.
In alle kaarten is het hoofdthema steeds
goed contrasterend weergegeven ten op-
zichte van de topografische achtergrond.
Die achtergrond is overigens sterk gege-
neraliseerd maar toch duidelijk en divers
genoeg. De focus ligt natuurlijk op de
vaarroutes met de daarbij behorende in
formatie zoals bebakening, brughoogten,
waterdiepten en, op de belangrijkste
doorgaande routes, kilometeraanduidin-
gen. In dit opzicht biedt de kaart vol-
doende informatie voor het algemene toe-
ren over grotere afstanden. De kaart biedt
te weinig detail voor kanovaarders of zei
lers. Hiervoor wordt netjes en terecht
doorverwezen naar andere bronnen.
De beschrifting in de kaart van de water-
benamingen, topografische benamingen
en Streek-, regio- en gebiedsbenamingen
is duidelijk en goed leesbaar. Natuur,
stiltegebieden e.d. zijn niet als zodanig
aangegeven.
De ca. 23 verschillende puntsymbolen
zijn in het algemeen duidelijk genoeg. In
drukke delen (kernen van plaatsen) ech
ter wordt het snel wat te druk. Om dit
op te vangen zijn alleen voor Leeuwar
den en Sneek vergrote inzetten geplaatst,
wederom zonder schaalaanduiding.
In de kaart zijn 00k (bewegwijzerde)
fietsroutes opgenomen en fietsverhuurlo-
caties.
In gevouwen toestand is het blad ca. 15 x
12 cm, klein genoeg om in vrijwel iedere
zak te steken. Het blad moet voor ge-
bruik over de volle breedte uitgevouwen
worden, maar kan dan verder vouw voor
vouw in verticale richting geraadpleegd
worden. Misschien niet optimaal, maar
toch handzaam genoeg.
Enkele kanttekeningen betreffen het
ontbreken van een schaalaanduiding
(schaalstok), het ontbreken van (natte)
natuurgebieden e.d. Misschien kan in de
meeste gevallen de doorvaartbreedte van
bruggen weggelaten worden. De meeste
bruggen zullen breed genoeg zijn voor
de recreatievaart. De grafische belasting
kan daardoor in stedelijke kernen ver-
minderd worden. De donkerblauwe de
len in de meren zijn niet verklaard in de
legenda. ledere watertoerist echter met
enige ervaring zal begrijpen dat het hier
gaat om speedbootrakken.
De kaart is in principe niet geschikt
om op de afgebeelde delen van het IJs-
selmeer te varen. Zeker niet bij nacht,
mist of siecht weer. De lichtsectoren
van de aanloopbakens ontbreken name-
lijk. Bovendien zijn er te weinig diepte-
gegevens en ontbreken de bodemgege-
vens voor ankeren volledig. Aangezien
de routes in dit gebied wel staan aange
geven (met elementaire aanduiding van
bakens, maar zonder nummers), sugge-
reert de kaart of men haar daar wel
voor kan gebruiken. Een waarschuwing
hiervoor zou op zijn plaats zijn.
De bijkaarten betreffen: uitsneden van
Leeuwarden en Sneek, een overzichtje
van toervaarten door heel Nederland, een
waterdieptenkaart, een kaart met hoog-
ten van vaste bruggen en een met vaar-
snelheden voor het betrokken gebied.
Deze zijn goed uitgevoerd en kunnen
nuttige aanvullende informatie geven.
Op de achterzijde bevinden zieh de re
gisters en een negental routekaartjes
voor rondvaarten. Dit zijn verkleinde
uitsneden van de hoofdkaart. De routes
zijn duidelijk, maar daar de volledige in-
houd hier verkleind in is weergegeven
zijn de puntsymbolen (en in mindere
mate de tekst) siecht leesbaar.
Meer rondvaartroutes zouden vervangen
kunnen worden door detailuitsneden
van drukke complexe situaties. Maar
dit is mogelijk een kwestie van persoon-
lijke voorkeur.
Alles bijeen genomen lijkt dit echter een
zeer goed bruikbare kaart voor de be
trokken doelgroep: een kaart waar karto-
grafisch Nederland (en de producent)
trots op kan zijn: voor het overgrote deel
een voorbeeld van doordachte inhoud en
vormgeving.
Correct Kaartlezen
Wolfgang Schwieder
Utrecht: Kosmos -
Z K Uitgevers B.V., 2002
isbn 90 215 3691 9
prijs 4,60
Zorg dat je een goede kaart bij je hebt! Het
is een advies dat altijd weer aan vakantie-
gangers en avonturiers wordt meegege-
ven. Het is immers niet ondenkbaar dat
je plotseling ergens aankomt en je totaal
geen idee meer hebt waar je precies bent.
Een goede kaart is slechts een vereiste om
weer op het goede päd te komen. Je
moet de kaart natuurlijk 00k kunnen le-
zen. Doorgaans is dat geen probleem
voor kartografen, maar voor vele andere
(beroeps)bevolkingsgroepen is een intro-
duetie kaartlezen geen overbodige luxe.
Frappant genoeg is de schrijver van het
boek Correct Kaartlezen van oorsprong
geen kartograaf, echter wel een geograaf
met een brede interesse voor kartografie.
Met de lezer en een topografische kaart
trekt hij het landschap in om te kijken
hoe de werkelijkheid op de kaart is ver-
taald en andersom, hoe de werkelijkheid
uit de kaart kan worden afgeleid. Alle
stappen in het vertaalproces van de wer
kelijkheid naar de kaart komen aan bod,
van het vereenvoudigen van de werke
lijkheid door het selecteren, accentueren
of manipuleren van landschapselemen-
ten tot het groeperen, symboliseren en
89
