Het karteren van de wereldzeeen,
mede door het GEBCO-programma
9
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
J.G. Ferwerda
ARTIKEL
productie van geografische informatie, achtergronden, hydrografische kartografie, praktijk TREFWOORDEN
production of geographic Information, background, hydrographic cartography, applications KEYWORDS
utilisation de l'information geographique, gps, applications MOTS-CLES
Over het in kaart brengen van de oceanen wordt niet veel ge-
schreven; het is werk dat op de achtergrond plaats vindt,
door internationale inspanning. Hoewel er al honderd jaar
gestructureerd aan gewerkt wordt, zijn er nog vele onontdek-
te gebieden op de zeebodem. Een uitdaging voor hydrogra-
fen en geofysici.
Dit artikel moet beschouwd worden als een uitgebreide in-
troductie in de materie, maar pretendeert niet in alle opzich-
ten volledig te zijn. Er is niet getracht alle bestaande bronnen
te raadplegen.
Inleiding
De oorspronkelijke opzet van gebco
gebco (GEneral Bathymetric Chart of
the Oceans) streeft er naar de gezagheb-
bende bathymetrische wereldkaart te
zijn (bathymetrie is dieptemeting)
Meestal wordt met de afkorting echter
niet zozeer de kaart, maar het program-
ma bedoeld. Dat werd in 1903 opgezet
door Prins Albert I van Monaco en na
diens dood in 1922 overgenomen door
de Internationale Hydrografische Orga
nisatie (iho)1' Sinds 1973 wordt het ge-
stuurd door een 'Guiding Committee',
dat bestaat uit gelijke aantallen leden
vanuit 10c2' en iho.
De GEBCO-kaart bestaat thans (2002) als
cd-rom, met daarop de gebco Digital
Atlas (gda) versie 2 en als een serie van
18 papieren kaartbladen 1:10.000.000
(de je editie). Hoewel deze al in 1983
werd voltooid is er in het Kartografisch
Hans Ferwerda heeft zieh
in het verleden met alle
aspecten van GEBCO bezig
gehouden, zowel op zee
als aan de wal. Hij is
thans algemeen adviseur
bij de Dienst der Hydro-
grafie van de Koninklijke
Marine. Postbus 90704,
2509 LS Den Haag, [t]
070-3162819, [e]
jg.lerwerda@mindef.nl
Figuur 1. Logo 's van
het IOC en de IHO.
Tijdschrifi nauwelijks aandacht aan besteed. In 2003 bestaat
het GEBCO-programma 100 jaar, een feit waaraan in Monaco
een Symposium zal worden gewijd. Het is een goede gelegen-
heid hierover wat meer te schrijven, voordat de kennis hier-
over in Nederland geheel verloren is.
gebco, gezien door de bril van een hydrografische dienst, ziet
er overzichtelijk uit en kent nadrukkelijk drie aspecten:
de hydrografische aspecten (dieptemeting, plaatsbepaling). Ne-
derlandse schepen hebben tot 1997 veelvuldig bijgedragen
aan de oceaanmetingen,
de gegevens-verwerking tot analoge brondocumenten schaal
1:1.000.000, en
de feitelijke productie van GEBCO-kaarten (de serie
1:10.000.000, en de Digitale gebco Atlas).
Deze aspecten zullen in dit artikel 00k in deze volgorde aan
bod komen.
Daarnaast ontstond begin jaren negentig het GEBCO-Sub
Committee on Digital Bathymetry (scdb) en werd t.b.v. de
iho het dcdb (Data Centre for Digital Bathymetry) opgezet,
dat individuele lodingsslagen in digitale vorm kan opslaan. Op
die wijze zal het langzamerhand de uitfaserende traditionele
(analoge) gegevensverzameling van gebco gaan vervangen.
De scdb heeft het initiatief genomen om gebco het digitale
tijdperk binnen te loodsen.
gebco omvat meer
Van iets meer afstand naar gebco kijkend, blijkt het met
name de laatste 10 15 jaar om meer te gaan dan alleen deze
kaartserie 1:10.000.000 en de Digitale gebco Atlas.
Vanuit de 10c, waarmee de iho het Guiding Commitee
vormt, werden min of meer zelfstandige lokale bathymetrische
kaarteringsprogramma's opgezet, toen de technische ontwikke-
lingen dat wenselijk en mogelijk maakten. Zonder uitzonde-
ring resulteren deze programma's in kaartseries schaal
1:1.000.000 (tegen gebco op 1:10.000.000).
Thans zijn zo de volgende International Bathymetrc Charts
[programma's] (ibc) te identificeren:
ibcm International Bathymetric Chart of the
Mediterran ean
ibcca International Bathymetric Chart of the Caribbean
