Gebruik van animaties om ruimtelijke
structuren te exploreren: zijn ze effectief?
P.J. Ogao
25
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
ARTIKEL
visuele exploratie, animaties, cognitie, onderzoek TREFWOORDEN
Visual exploration, animation, Cognition, research j KEYWORDS
visualisadon, animation, recherche MOTS-CLES
De discussie over de effectiviteit van animaties is nog lang
niet verstomd. In dit artikel wordt ingegaan op de effectivi
teit van drie verschillende typen tentporele animaties voor vi
suele exploratie van ruimtelijke structuren, waarbij het er om
gaat dat er hypotheses worden geformuleerd over de ruimte
lijke structuren in de animaties. De uitkomsten van het on
derzoek zijn dan misschien niet geheel onverwacht, maar de
methode die de auteur hanteert om de kwaliteit van de gefor-
muleerde hypothesen vast te stellen is nieuw in de kartogra-
fie.1'
Introductie
Kartografische animaties zijn belangrijk
gereedschap geworden in de verwerking
van geo-informatie [MacEachren
Kraak, 1997]. De noodzakelijke theorie
en functionaliteit om animaties toe te
passen in een exploratieve omgeving met
geodata ontbreekt echter, of is nog niet
volledig ontwikkeld, en technieken om
af te stemmen op specifieke ruimtelijke
datasets staan nog in de kinderschoenen.
In eerste instantie kwamen de meeste
ontwikkelingen rechtstreeks vanuit de
media met name video en film zoals
blijkt uit de reeds lang bestaande passie-
ve animaties, waarbij de gebruiker tevre-
den moest zijn met een voorgebakken
opeenvolging van beeiden, hoe intrige-
rend of irrelevant de inhoud 00k was.
Kartografisch animatie-onderzoek heeft
zieh vervolgens vooral gericht op para-
meters die het karakter van een animatie
bepalen en controleren, op gebruiksta-
ken, interfaces en cognitieve aspecten.
Momenteel wordt veel onderzoek ge-
daan naar het ontwikkelen van gereed-
schappen die visuele exploratie van
ruimtelijke datasets door geoweten-
schappers ondersteunen [MacEachren
Kraak, 1997; 2001].
Patritk J. Ogao is
postdoctoraal onderzoeker,
Instituut voor Wiskunde
en Informatica,
Rijksuniversiteit
Groningen, Postbus 800,
9700 AV Groningen,
[e] ogao@cs.rug.nl
Van essentieel belang bij visuele exploratie is dat niet alleen
patronen en relaties in de data zichtbaar worden, maar dat
vooral 00k het manipuleren van geo-datastrueturen wordt on-
dersteund zodat gebruikers kunnen zoeken, filteren, het detail-
niveau controleren, reorganiseren en veranderen om nuttige
informatie te verkrijgen. Daarbij moet worden bedacht dat vi-
sualisatiegereedschappen zowel individueel als in samenwer-
kingsverbanden op afstand (b.v. via het Web) kunnen worden
gebruikt.
Onderzoek naar het gebruik van animaties
Drie algemene typen kartografische animaties zijn gekozen om
te testen: een passieve, een interactieve en een op interferentie-
gebaseerde animatie. Deze typen verschillen vooral in de mate
van interactiviteit en in complementaire kennis die ze de ge
bruiker bieden. Passieve animaties kunnen alleen worden be-
keken. De gebruiker heeft geen controle over de inhoud of
over de dynamische variabelen. Interactieve animaties zijn
voorzien van de standaard knoppen die we kennen van media-
spelers en van navigatie- en orientatiegereedschappen. Op in-
terferentie-gebaseerde animaties bieden dezelfde functionaliteit
als interactieve animaties, maar er is een complementair beeld
toegevoegd, dat de gebruiker opmerkzaam maakt op interes
sante patronen, trends of anomalieen in de datasets.
Deze drie typen animaties zijn gebruikt om drie doelstellingen
te verwezenlijken, namelijk:
om respondenten te observeren tijdens het uitvoeren van ex
ploratieve taken met behulp van een speeifiek type animatie;
gedachten, gevoelens en meningen worden vastgelegd;
om de onderliggende cognitieve structuren en processen bij
de respondenten tijdens de test op te sporen;
om een relatie te leggen tussen het exploratieve optreden van
de respondenten en het type animatie.
Om deze doelstellingen te verwezenlijken zijn tests gehouden
met demografische, epidemiologische en stedelijke datasets,
waarbij gebruik is gemaakt van de hardop-denkmethode en
van retrospectieve testtechnieken. De tests werden gehouden in
een kartografisch onderzoekslaboratorium: een rüstige en rui-
me kamer voorzien van alle benodigde apparatuur (figuur 1).
