KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
200I-XXVII-2
omdat relaties en verbanden pas in een visualisatie goed zicht-
baar worden.
In figuur 2 is het informatievisualisatieproces globaal weerge-
geven. Gedurende dit proces wordt informatie geanalyseerd,
bewerkt en uiteindelijk gevisualiseerd. Informatie is hier on-
derverdeeld in twee soorten, te weten niet-ruimtelijke en
ruimtelijke informatie. Het onderscheidende kenmerk is dat
ruimtelijke informatie, in tegenstelling tot niet-ruimtelijke in
formatie, altijd een gedefinieerde piek heeft op een bepaald
oppervlakte. Kartografend> houden zieh vooral bezig met het
analyseren en visualiseren van ruimtelijke informatie, gerepre-
senteerd door het grijze gebied in figuur 2.
Als niet-ruimtelijke informatie wordt gevisualiseerd is het re-
sultaat bijvoorbeeld een grafiek, figuur of diagram. Visualisa
ties van ruimtelijke informatie kunnen 00k resulteren in een
grafiek, maar meestal is een kaart het eindproduet.
De kern van het spatialisatieproces (weergegeven door de rode
pijl in figuur 2) is het toevoegen van een ruimtelijke compo-
nent aan van oorsprong niet-ruimtelijke informatie (de blauwe
pijl), het daadwerkelijke spatialiseren. Abstracte informatie
krijgt zo een locatie op een assenstelsel, waardoor de basis van
de spatialisatie wordt gevormd: een tweedimensionaal vlak met
een aantal puntobjecten op een, vanuit de informatie bereken-
de, speeifieke positie. Op dit moment is er echter nog niet veel
nuttige informatie uit de spatialisatie te halen.
Door op een goede manier gebruik te maken van verschillende
ruimtelijke concepten en gereedschappen bij het analyseren
van de abstracte informatie, kan het 'rendement' van spatiali-
saties echter aanzienlijk worden vergroot. Het grote voordeel
van het feit dat de informatie nu ruimtelijk is, is namelijk dat
de informatie nu in principe op net zo'n manier kan worden
geanalyseerd, bewerkt en gepresenteerd als 'normale' ruimtelij
ke informatie.
De voordelen van ruimtelijke informatie
Omdat mensen van kinds af aan worden geconfronteerd met
ruimtelijke begrippen als afstand, grootte en schaal is iedereen
gewend om met die begrippen te werken. Ook het omgaan en
het werken met kaarten is voor veel mensen een proces waar ze
al vanaf de lagere school in zijn getraind. Het is dan ook niet
voor niets dat de manier waarop de nieuwsberichten zijn weer
gegeven op de spatialisatie in figuur 1 erg veel weg heeft van
een traditionele kaart. Door op spatialisaties gebruik te maken
van bekende ruimtelijke en kartografische concepten, waarvan
het gebruik mensen als logisch en vanzelfsprekend voorkomt,
kan de duidelijkheid en gebruiksvriendelijkheid van spatialisa
ties sterk worden verbeterd. Fabrikant [2000, p. 68] verwoordt
het als volgt: "because spatial experience is so fundamental to
humans, spatial metaphors act as fundamental sense makers for
abstract domains
In figuur 1 is dit goed te zien. Het ruimtelijke begrip afstand
wordt hier gebruikt om de similariteit tussen verschillende ar-
tikelen uit te drukken. Artikelen die dicht bij elkaar staan op
de spatialisatie lijken meer op elkaar dan artikelen die verder
van elkaar af staan.
Similariteit is verder goed uit te drukken door de directe rela
ties en verhoudingen van verschillende objecten tot elkaar vi-
sueel aan te geven, bijvoorbeeld door het trekken van lijnen.
Zo kan de relatie die twee html-documenten met elkaar heb-
ben, doordat het ene document een link naar het andere docu-
ment bevat, op een spatialisatie aangegeven worden met een
pijl van het ene document naar het andere. Ook referenties in
wetenschappelijke artikelen kunnen met pijlen worden aange
geven [Davidson et al., 1998]. Door alleen de relaties te laten
zien van bepaalde artikelen kan bijvoorbeeld al snel een net
werk duidelijk worden van verschillende auteurs die over een-
zelfde onderwerp schrijven.
In figuur is 1 ook te zien dat sommige gebieden op de spatiali
satie een andere kleur hebben dan andere. Hoewel er geen le-
genda bij Staat, doet de spatialisatie hierdoor al snel denken
aan groene, bergachtige eilanden in een blauwe zee. Kartogra
fische conventies voor het weergeven van ruimtelijke informa
tie (land groen; zee blauw) worden hier als metafoor ge
bruikt voor het weergeven van niet-ruimtelijke informatie.
Het is niet moeilijk voor te stellen dat de informatie niet in zee
te vinden is, maar op de 'eilanden'. De meeste informatie be-
vindt zieh vervolgens in de buurt van de (besneeuwde) berg-
toppen: hoe hoger hoe meer informatie.
Het begrip schaal, kan gebruikt worden om bepaalde hierarchi
sche relaties tussen verschillende objecten ruimtelijk te visuali
seren. Informatie kan gegroepeerd en gegeneraliseerd worden
en er kan (bij digitale spatialisaties) in- en uitgezoomd worden
tussen verschillende schaalniveaus. Dit is bijvoorbeeld te zien in
figuur 3 waarin een deel van het internet wordt gevisualiseerd.
Deze spatialisatie is samengesteld uit een groot aantal internet-
pagina's en ingedeeld in categorieen op basis van trefwoorden.
Het onderliggende (niet zichtbare) coördinatenstelsel, maakt
het mogelijk om tussen verschillende schaalniveaus te bewe
gen. Zo is figuur 3C (Jazz) een subcategorie van 3B musicen
is figuur 3B op zijn beurt weer een deel van de categorie 3A
(entertainment)Hoe hoger men zieh bevindt in de informatie-
hierarchie, hoe meer er gegeneraliseerd is in onderwerpeatego-
rieen. Omgekeerd geldt dat hoe lager in de hierarchie, hoe
meer onderwerpen er zichtbaar worden, totdat uiteindelijk het
niveau van de individuele webpagina wordt bereikt.
Een ander ruimtelijke concept dat in figuur 3 is gebruikt is
grootte: hoe meer internetpagina's er zijn over een bepaald on
derwerp, hoe groter de categorie wordt gevisualiseerd. Het be
grip grootte kan dus in een spatialisatie als metafoor dienen
om het belang of de hoeveelheid van bepaalde informatie te vi
sualiseren.
Behalve het gebruik van ruimtelijke (kartografische) concepten
om de weergave van spatialisaties te verbeteren, kan het inzet-
ten van verschillende bekende manieren om ruimtelijke in
formatie te analyseren ook voor spatialisaties erg handig zijn.
Dat zal voornamelijk in digitale vorm gebeuren. Bijvoorbeeld
zoals in figuur 4, een afbeelding van de interface van het pro-
gramma Vxlnsight http://www.cs.sandia.gov/projects/VxInsight
html)5', met daarin een spatialisatie van een patentendatabase.
Zo is het selecteren van bepaalde informatie die moet worden
weergegeven, in een query (zoekopdracht), een voor de hand
liggende toepassing. Bij het maken van een spatialisatie van
een database van wetenschappelijke artikelen kan er zo bij
voorbeeld op onderwerp worden gezocht of geselecteerd. Een
groot voordeel van spatialisaties is dat als een bepaald interes
sant artikel op de spatialisatie is gelokaliseerd, de artikelen die
zieh daarbij in de buurt bevinden per definitie ook interessant
zouden moeten zijn, omdat die artikelen veel overeenkomsten
met het oorspronkelijke artikel hebben.
15
