KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT 2OO3-XXIX-2
aan een volksschool. Van ca. 1903 tot ca. 1909 onderwees hij
aan de goed bekend staande lagere school Wilhelmina Catha-
rina in Amsterdam, en daarna nog een paar jaar aan een
U.L.O. (uitgebreid lager onderwijs). Rond 1911 werd hij leraar
aan een rijksdagnormaalschool (een soort kleine kweekschool)
in Winschoten. In het niet ver daarvan gelegen Hoogezand
werd hij in 1914 directeur van een rijksdagnormaalschool. Hij
vond 00k nog de tijd om de akte aardrijkskunde M.O. (mid-
delbaar onderwijs) te halen, aangezien op zijn vanaf 1913 uitge-
geven leerboeken meestal trots Staat vermeld 'leraar M.O.' en
soms 00k 'leraar 5-j. cursus H.B.S.'. Deze uit dorre archieven
opgediepte feiten houden nog veel in nevelen gehuld, maar het
vergt niet veel fantasie om te zien dat we hier met een gedre-
ven onderwijsman te maken hebben.
Figuur 1. Manu
scriptwandkaart van
Zuidoost-Nederland
door K. Zeeman
(1908; kaartveld:
breedte 127 cm, hoog-
te 118 cm; prive-col-
lectie auteur).
{Nederland als Polderland, atlassen,
schoolkaarten). Van deze invloed ge-
tuigt, naast genoemde weergave van dij-
ken, 00k de minutieuze tekening van be-
ken, rivieren en kanalen (figuur 2), in de
kleuren blauw of zwart (wel of geen
open verbinding met de zee).
Rond 1900 was de prijs van Nederlandse
en zeker van buitenlandse (Duitse)
schoolwandkaarten vaak een belemme-
ring voor de aanschaf ervan. De schaars-
te aan deze kaarten, eventueel in combi-
natie met ontevredenheid over de kwali-
teit, zal soms aanleiding hebben gegeven
om ze dan maar zelf te vervaardigen. De
manuscriptwandkaart van Zeeman kan
00k op deze manier zijn ontstaan. Het is
echter eveneens mogelijk dat Zeeman
gepoogd heeft een uitgever voor deze
kaart te interesseren, of dat de kaart voor
eigen Studie was bedoeld (de ongebrui-
kelijke indeling van Nederland in Noor-
den, Westen en Zuidoosten vinden we
00k bij de kaarten van zijn in 1913 ver
sehenen leerboek Moderne Geographie
van Nederland). Bovendien zijn combi-
naties van deze drie mogelijkheden
denkbaar. De bedoeling möge onduide-
lijk blijven, de wandkaart geeft wel aan
dat Zeeman, ondanks het ontbreken van
een kartografische opleiding in Neder
land, zichzelf het kartografisch tekenen
had eigen gemaakt. De zorgvuldigheid,
de detaillering, de herzieningen en de
fiere ondertekening wijzen op een per-
soon die talent voor en plezier in het
kaarttekenen wist te combineren.
Zeeman zegt van zichzelf dat hij het polderland goed aanvoelt
omdat hij er geboren en opgevoed is6h Dit kan verklaren
waarom Zeeman ontvankelijk was voor de hydrografische kijk
op Nederland van de bekende geograaf A.A. Beekman. Tij-
dens zijn Studie voor de aardrijkskunde-akte zal Zeeman onge-
twijfeld kennis hebben genomen van het werk van Beekman
Met de hand getekend
De manuscriptwandkaarten van Zeeman op de bovengenoem-
de tentoonstelling in 1902 maken duidelijk dat hij als onder-
wijzer al op jonge leeftijd is gestart met het tekenen van kaar
ten. Dat voor deze kaarten geen uitgever is gevonden heeft
hem niet ontmoedigd. Een eerste bewijs dat hij door is gegaan
met zijn "oude liefde tot het kaartteekenen'N is een in de rech
ter onderhoek met "K. Zeeman. 13 Nov. 1908." ondertekende
manuscriptwandkaart van Zuidoost-Nederland met een inzet
van Zuid-Limburg (figuur 1). De kaart bestaat uit vier vellen,
is op linnen geplakt en aan stokken bevestigd, heeft een schaal
van 1:133.000 en is zorgvuldig getekend met tekeninkt en wa-
terverf. Opvallend zijn het zware, in rood en zwart uitgevoerde
kader en de gedetailleerde tekening van alle rivier- en zeedij-
ken met groene lijnen. Door de natuurlijke kleur van dijken te
gebruiken in het lichtgroene rivierkleigebied wordt het kaart-
beeld niet ontsierd. Diverse herzieningen hebben de kaart
minstens twintig jaar actueel gehouden.
Geographie
Figuur 2. Fragment
(omgeving van Niet alleen bij schoolwandkaarten, 00k
Deventer en bij aardrijkskundige leerboeken hebben
Zutphen) van de onderwijzers en leraren, uit ontevreden-
manuscriptwand- heid met het bestaande aanbod, hun ei-
kaart van Zuidoost- gen methode op papier gezet. En zoals
Nederland. B.A. Kwast zijn Leerboek der Handels-
20
