43
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2003-XXIX-2
moeden van leemtes voor het bekomen van gcp. De planime-
trie van de enige gebiedsdekkende kaarten, namelijk de Cartes
de Terricoire op 1:200.000, is onbetrouwbaar. Grootschaliger
kaartmateriaal is daarnaast meestal in een lokaal netwerk opge-
meten, o.a. in het kader van exploitaties, zonder verwijzing
naar een nationaal referentiestelsel. Altimetrische gegevens zijn
slechts zeer sporadisch beschikbaar. Het geodetisch driehoeks-
netwerk Le Canevas Planimetrique du Kivu-Maniema van
1968 beslaat het gebied met uitzondering van twee centrale de-
len.
In de heersende politieke context was het gebied ontoeganke-
lijk en was het onmogelijk recente of nieuwe gcp op te meten.
Enkel een aantal verificaties langsheen het oostelijk deel van
het Nationaal Park van Kahuzi-Biega met eenvoudige GPS-toe-
stellen bleek een haalbaar objectief. De invoer van omslachti-
ger apparatuur om bijvoorbeeld dGPS-metingen te verrichten,
was op het ogenblik van opzet van het project ondenkbaar.
Een beperkte reeks opmetingen werd samen met Wildlife
Conservation Society (wcs) gerealiseerd. wcs is actief in Cen-
traal-Afrika, in het bijzonder in de Nationale Parken in het
oosten van de Democratische Republiek Kongo.
Productieproces van satellietbeeldkaarten
Voor de aanmaak van de geografische databank werd een con-
ventioneel productieproces van satellietbeeldkaarten gevolgd
zoals voorgesteld in figuur 1. Om het gebrek aan gcp op te
vangen werd een oplossing gezocht binnen de beschikbare do-
cumentatie. De mogelijkheid om de meetpunten van het geo
detisch driehoeksnetwerk te gebruiken als gcp werd nagegaan.
De grondbakens, voor zover ze nog materieel bestaan, zijn niet
van deze aard dat ze zichtbaar zijn op satellietbeelden. Om de
meetpunten terug te vinden op het satellietbeeld werd daarom
de werkwijze gevolgd zoals gei'llustreerd in figuur 2. De over-
zichtskaarten uit 'Le Canevas Planimetrique du Kivu-Ma
niema' (figuur 2a) duiden de meetpunten en -richtingen aan.
Aangezien de meetpunten onderling zichtbaar zijn, vaak over
grote afstanden en in verschillende richtingen, wordt er veron-
dersteld dat de meeste meetpunten op de hoogste punten van
het relief voorkomen. De positie van een meetpunt wordt op
de overzichtskaarten en de Cartes de Territoire (figuur 2b) re-
latief bekeken ten opzichte van topografische dementen, zoals
rivieren en wegen, die thans (nog) herkenbaar zijn op het sa
tellietbeeld. Op deze manier wordt de waarschijnlijke positie
van het meetpunt teruggevonden. Er bestaat echter maar vol-
doende zekerheid van de positie van het meetpunt wanneer
het zieh bevindt op een scherpe heuveltop. Het gevolg is dat
slechts een klein deel van de meetpunten gepositioneerd kan
worden op het satellietbeeld. Via deze werkwijze konden vol-
doende gcp geselecteerd worden voor het georefereren van de
satellietbeelden met een rmse kleiner dan 90 m (3 pixels). Een
correctie voor de reliefverplaatsing werd niet toegepast, vermits
voor dit gebied enkel kleinschalige digitale hoogtemodellen
beschikbaar zijn, waarvan de nauwkeurigheid moeilijk te bepa
len is.
drukte versie bewust niet werd weggewerkt, wat echter het
voordeel biedt dat de verschillende kaartbladen wel aansluiten.
Het mozai'ek van het bijgevoegde kaartblad is opgebouwd uit 3
Landsat etm+ beeiden. Door de ligging van de regio is het
moeilijk over volledig wolkenvrije beeiden te beschikken.
Sterk bewölkte delen werden vervangen door Landsat TM beei
den. Het mozai'ek gebruikt de banden 4, 5 en 7 van Landsat
ETM+.
Naast de beeldgegevens bevat een satellietbeeldkaart 00k topo
grafische, orografische, hydrografische elementen en een invul-
ling van de toponymie en hydronymie. Deze kartografische
elementen worden gevectoriseerd op het gegeorefereerde satel
lietbeeld. De zichtbare elementen, zoals wegen, rivieren, dor-
pen, landingsbanen worden rechtstreeks op het satellietbeeld
gevectoriseerd. De onzichtbare kaartelementen, zoals grenzen,
toponymie, hydronymie zijn afgeleid uit bestaande kaarten.
De inhoud van deze informatie is nagekeken door contactper-
sonen ter plaatse. Vooral de toponymie, die oorspronkelijk
werd afgeleid uit de Cartes de Territoire, is sterk aangepast.
De geografische databank is opgesteld in utm met de ellipsoi-
de van Clarke 1880 als referentielichaam. Dit systeem wordt al-
gemeen gebruikt in de regio, maar heeft als nadeel dat het niet
bruikbaar is voor het direct uitzetten van GPS-waarnemingen.
Deze keuze die conform is aan de conventionele kartografie in
het land, heeft tot gevolg dat de verrijking van de basisinfor-
matie door derden, met de nodige omzichtigheid dient te ge-
beuren.
De beeldverwerking werd volledig uitgevoerd met het Software
programma Geomatica van pci Geomatics, de vectorisatie ge-
beurde in AutoCAD Map van Autodesk. Voor de symbolisatie
van de vectorgegevens werd gebruik gemaakt van het kartogra-
fisch verwerkingsprogramma Mercator van Esko-Graphics.
Gebruik
De digitale gegevensset is een basisdocument dat door ver
schillende overheden, organisaties en instituten binnen een gis
kan aangevuld worden met eigen informatie. In de eerste
plaats is de satellietbeeldkaart een illustratie van een subset van
de informatie in dit gis. Bij het aflezen van deze kaart moet de
gebruiker zieh bewust zijn van de bestaande afwijking als ge
volg van het gebrek aan een uitgebreid controlemechanisme.
Deze kaart is echter nauwkeuriger en actueler dan de bestaan
de documenten en daarom een waardevol werkinstrument
voor het beheer van het gebied. De datacollectie en -strueture-
ring gebeurde voor de aangeduide zone van ongeveer 3 op 30,
er werd echter slechts een kaartblad als proef tot heden ge-
drukt. De basisgegevens zijn eigendom van het kmma. Aan-
sluitend werd in hetzelfde project de evolutie van het bodem-
gebruik bestudeerd tussen de jaren 1980, 1990 en 2000 en
werd een grootschalige kartografie van de stad Bukavu met be-
hulp van ikonos op vergelijkbare wijze gerealiseerd.
Voor het volledige studiegebied werden de negen verschillende
satellietbeelden samengesteld tot een mozai'ek. Dit continue
mozai'ek werd vervolgens per kaartblad versneden om als ach-
tergrond te dienen voor elk van de 9 satellietbeeldkaarten.
Doordat het mozai'ek negen beeiden combineert, is het moei-
lijker om een overkoepelende look-up table te bekomen. Dit
heeft als gevolg dat het effect van de beeldversnijding op de ge-
