'{tfoe/tmc
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2003-XXIX-2
Düna [$s)nnRtr>rs
rF.Mt. .i-'AiilV» W> l'-v
Bij de regio van het Gedrag, met als
hoofdstad Freud, vindt men een detail-
kaarr van het Relatie Schiereiland en een
landschap met mojotes, een soort karst
bergen, die de tien meest beroemde lief-
desromans uitbeelden. Zo'n top-tien
lijkt op de Amerikaanse markt gericht,
evenals het landschap van de Getallen,
een soort matrix, aangegeven met graad-
verdeling in de kaartrand waar weetjes
worden afgebeeld, gelokaliseerd op
grond van de betreffende percentages.
Dan komen als vervolglandschappen de
Kloof der Seksen, het Rijk der Zinnen
en Afrodisia aan de beurt, en uiteindelijk
vinden we in het woelige water van een
hartvormige zee het Eiland van de Ware
Liefde met in het midden de Citadel van
de liefde.
De structuur van Cartografie van de liefde
is daarmee niet die van een atlas in de
kartografische betekenis. Maar de kaar-
ten die erin voorkomen brengen zonder
meer de associatie met werkelijk be-
staande verten. Ze zitten geomorfolo-
gisch goed in elkaar: er strömen geen ri-
vieren over bergtoppen heen, en de ge-
airbrushte hoogtetinten kloppen redelijk
met de bergschaduwing. Er is een uiterst
complexe hydrografie geconstrueerd met
Cassiquiare-achtige fenomenen zoals
twee kanten opstromende wateren die
stroomaf nu eens meer en dan weer
minder water bevatten. Rond de Centra
le Oceaan loopt een spoorweg die afhan-
kelijk van het landschap waar hij door-
heen raast afwisselend Consultatielijn,
Lijdensweg, Spoor van Viriliteit of de
Juiste Weg heet. In de Steden verändert
het spoor op onverklaarbare wijze in een
trambaan. De toponymie heeft natuur-
lijk als doel vermaak, blij herkennen en
vrolijkheid te genereren. Er wordt ge-
bruik gemaakt van dubbelzinnige plaats-
namen of begrippen met geografische
connotaties (Tranenzee, Traankanaal,
Consultatielijn, de Ik ben O'Quay, de
Zenuwbaan, het Spoor van Ontdekking,
en het Spoor van Viriliteit, de Genen-
poel, de Barenzee, Meer Genieten en het
Vroeg Geboortebekken), maar bevat
minder trouvailles dan bij de Atlas van
de Belevingswereld of dan de Engelse ver-
sie. Daar gebruikt men bijvoorbeeld op
het Eiland van de Ware Liefde de link
met de uitgang -ness die in Engelse geo
grafische namen de betekenis heeft van
kaap, vooruitstekend punt. Plaatsing van
namen als Happiness en Openness bij
kapen van het eiland is daarmee veel in-
ventiever dan van de namen Geluk en
Openheid in de Nederlandse versie.
Sommige toponiemen had men beter
niet kunnen vertalen; ik neem aan dat
de Kaap van Ängsten in de Engelse uit-
gave Cape Fear heet, en dat had 00k de
Nederlandse lezers waarschijnlijk meer
gezegd. De stadsplattegronden (Breino-
polis, en Legendarische Minnaars, even
als Amsterdam met een concentrische
grachtengordel) zijn technisch minder
geslaagd; het is 00k een kunst apart om
plattegronden zowel leesbaar als geloof-
waardig over te laten komen.
Het gebruik van kartografische technie-
ken voor niet-ruimtelijke verschijnselen
spreekt zo aan omdat de eigenschappen
van de kaart, zoals het tonen van richtin-
gen, nabijheid of afstand, steile hellin-
gen, haalbare snelheden - in het alge-
meen de voorspellende eigenschappen
van de kaart: ik ben hier, wat zal me
overkomen als ik die kant op ga? 00k
mooi op onze niet-ruimtelijke ervarings-
wereld zijn toe te passen. Dat vereist wel
dat die toepassingen 00k logisch consis-
tent zijn. De rivier Bevrediging mag bij
voorbeeld niet uitstromen in de Stroom
van de Verleiding, dat zou het omdraai-
en van logische verbanden zijn. En de
plaats waar het Droomspoor uit de stad
Theorie zieh splitst in een lijntje naar
Ontspoord en Troebel Water en een
lijntje naar Freud mag niet op de detail-
kaart Fictie heten en op de overzichts-
kaart Verzinsel. Maar verder wordt er
goed op dit soort logische relaties gelet.
Beroemde liefdesparen vindt men keurig
op de stadsplattegronden in elkaars na
bijheid, meestal als haaks op elkaar
staande straatnamen: Abelard en HeloT-
se, Frida Kahlo en Diego Rivera. In het
Scheidingskwartier staan Charles en
Diana 00k zo weergegeven. En een alles
bepalende structuur zit in de afstand tot
het centrale Eiland van de Ware Liefde:
hoe verder daarvan af, hoe minder het
met ons is gesteld: op grote afstand tref
fen we begrippen aan als Vrijster, Einde-
loos Wachten, Kluizenaars Meer, Voy-
eur, Smakeloos en het landschap Impo-
tentie.
Het leukste in de atlas was voor mij ei-
genlijk de wegenkaart (hier te verstaan
als road map in de betekenis van road
movie), de kaart van de voortgang van
het leven die doorlopend Staat afgebeeld
aan de onderkant van de meeste bladzij-
den. Daarop Staat heel pregnant, zonder
airbrush maar beperkt tot de essentie en
ge'fntegreerd met teksten, onze voort
gang door het leven, zoals op Chinese of
Japanse rolschilderingen annex panora-
makaarten de processie van een keizer
door een deel van zijn rijk wordt ge-
toond. Zo'n weergave in een dimensie
lijkt eenvoudiger dan de tweedimensio-
nale kaarten die het hoofdbestanddeel
van de atlas vormen maar 00k hier blijft
het terugbrengen tot de essentie van het
thema, waar de kartografische techniek
op gericht is, een grote uitdaging.
Meteorpress is opgericht door Sebastiaan
Rompa, 00k verantwoordelijk voor de
Atlas van de Belevingswereld. Die uitge-
verij is 00k bezig met 'CompanyMap-
ping'. Dat is een kartografische metho-
diek om bedrijfsprocessen in kaart te
brengen, op dezelfde manier als bij deze
atlas gebeurt, namelijk door gebruik te
maken van de associatieve eigenschap
pen van de kaart. Het volgende project
is de Atlas voor de Zakenwereld. Uitga-
ven in het Japans, Engels, Chinees,
Grieks, Türks, Italiaans, Duits, Spaans,
Portugees, Frans, Noors en Zweeds van
Cartografie van de liefde zijn in voorbe-
reiding.
F.J. Ormeling
Seeing through maps - the power of
images to shape our world view
W.L. Kaiser D. Wood
Amherst: odt, 2001
ISBN 1-931057-00-1, prijs 20,-
Het boek Seeing through maps gaat voor-
al over kaartprojecties, maar wijkt af van
diverse reeds versehenen boeken met
overzichten van alle mogelijke projecties
en de bijbehorende formules. Het is een
boek dat probeert duidelijk te maken dat
iedere projectie, iedere kaart eigenlijk,
alleen werkt wanneer hij wordt gebruikt
voor het doel waarvoor hij is gemaakt.
Het boek bevat een aantal interessante
50
