tnoiU
iOjftvoom
Rrif($
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2OO3-XXIX-3
sen inventariserende en toepassende vakken. Dit is conform de
denkwijze van Alexander von Humboldt (1769-1859), die het
geografisch onderzoek indeelde in enerzijds waarnemen en ver-
zamelen en anderzijds interpreteren.
Daartussen Staat de kaart, van ouds de taal der geografie. Geo-
grafie is meer dan analyse, zij zoekt naar Synthese, naar correla-
tie, naar samenhang en samengang van verschijnselen binnen
Figuur 3. Kaartfiagment circa 1:180.000 (Jacob van Deventer, circa 1342) als voorbeeld van proto-
symbotische kartografie uit de overgangstijd naar de moderne kartografie. Het gebied der kustdui-
nen is vlakmatig gegeneraliseerd met duinsymbolen. De nederzettingen echter zijn nog afgebeeld
met Signaturen van bouwwerken.
ScAans Vrr'e/ci*
Figuur 4. Kaartfragment 1:130.000 van voor 1664 door B. Schotanus van Sterringa. Voorbeeld van
symboliserende kartografie uit de Renaissancetijd. De kaarttekens, toegelicht in een systematische
legenda, zijn abstract en gerangschikt naar aard en rangorde der objecten. Door hun geringe afine-
tingen ontstaat een open kaartbeeld [KW 2.1.13].
regio en landschap. Voor weergave van
een breed spectrum van verschijnselen is
de middelschalige kaart het meest geei-
gend.
In het verleden verliep de inventarisatie
moeizaam, vergde veel tijd, maar toch
bleef de verzamelde kennis in zekere zin
beperkt. De moderne techniek echter,
met name aardobservatie, levert van uur
tot uur een weihaast onafgebroken
stroom van gegevens. Hoe deze te brei-
delen? Hoe de daarbij passende schaal-
klasse te kiezen en de inhoud daarop af
te stemmen?
Hier is de steun van de generaliserende
en karakteriserende geografie onmisbaar
[KW 4.1.2]. In het bijzonder geldt dit
voor de middelschalige kaart met haar
grote 'bandbreedte' aan gegevens. Daar-
buiten, in het grootschalige en in het
kleinschalige bereik, is de diversiteit aan
gegevens beperkt. Hier naderen we de
grens van de geokartografie; in wezen
zijn de grootschalige geovisualisaties, zo-
als het voetgangers-navigatiesysteem, af-
gezien van de snelle wisseling der beei
den, verwant met de plattegronden uit
het verre verleden (figuur 1). Ze liggen
buiten bereik en zichtveld der geokarto
grafie. In het middenveld echter is de
middelschalige topografische kaart met
haar polythematisch karakter het uit-
drukkingsmiddel bij uitstek voor weer
gave van de complexe geografische wer-
kelijkheid. Maar waar 00k deze te be-
perkte mogelijkheden biedt, is er de
atlaskartografie als integraal uitdruk-
kingsmiddel. Terecht wordt 00k de Atlas
van Nederland als deeltaak aan de nieu-
we kartografische sectie toevertrouwd.
Noot
Dit artikel werd als lezing gepresenteerd tij-
dens de Algemene Ledenvergadering van 22
mei 2003.
Literatuur
Bos, E.S., F.J. Ormeling, A.H. Sij-
mons G.F. Willems (1991), Karto-
grafisch Woordenboek. Nederlandse
Vereniging voor Kartografie. Amers-
foort.
8
