30
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
'landschappen' te vangen: het agrarisch, het stedelijk en het
natuurlandschap
In de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening (deel i, januari 2001)
werd een zeer uitgebreide ruimtelijke analyse gepresenteerd die
als basis diende voor de PKB-kaart. De analyse resulteerde in de
zogenaamde Ruimtelijke Hoofdstructuur van Nederland (rhs-
kaart), een beschrijving en ruimtelijke interpretatie van Neder
land omstreeks het jaar 2000 (ßguur 2). Is de grondslag van de
Witsenkaart een landschapsanalyse, bij deze kaart is dat een
structuuranalyse.
Beide kaarten geven een alternatief voor de droge topografi-
sche werkelijkheid en zijn bedoeld om beleid op te verzinnen
en te presenteren. De Witsenkaart blijft daarbij dicht bij de to-
pografie. De reductie van de topografie bij de RHS-kaart uit de
Vijfde Nota is veel radicaler. Functionele aanduidingen zijn
ondergeschikt. Grote bosgebieden worden onderscheiden,
evenals de stedelijke gebieden, maar bebouwing is bebouwing,
of het nu petrochemie betreft of een villawijk. In het buitenge-
bied is afgezien van onderscheid tussen weidegrond en akker-
land.
Beide kaarten geven met precieze middelen globale aanduidin
gen. De Witsenkaart laat tentatief 'landschappen' zien, door
zo precies mogelijk een functionele en morfologische legenda
te gebruiken. De RHS-kaart geeft globaal geomorfologische in-
dicaties door precieze aanduidingen van relief, van de grote ri-
vieren tussen de bandijken, en door blauwtinten voor Neder
land onder de zeespiegel. En globale indicaties voor de stedelij
ke structuur, door nationale infrastructuur met een ongelofelijk
precies verstedelijkingspatroon te combineren.
Maar de combinatie van nat weiland en kleine bospercelen is
nog geen aanduiding voor een coulissenlandschap met natuur-
waarden; het relief van Nederland nog geen aanduiding van de
geomorfologie. Is dat voldoende voor een beleidsvoorbereiding
op nationale schaal?
Een kaart die in 80% van de gevallen bruikbaar is?
Wat is een goede kaartondergrond? Zonder twijfel zijn het bei
de prachtige kaarten. Maar zijn ze 00k bruikbaar als onder-
grond? Wie de PKB-kaart van de Vijfde Nota deel 1 bestudeert
(ßguur 3 op p. 32) ziet dat er wel wat mis kan gaan. Met de ge-
detailleerde ruimtelijke hoofdstructuur als ondergrond is met
2003-XXIX-4
dikke pijlen, blokken en ballen het ruim-
telijk beleid neergezet. De ondergrond
raakt in de verdrukking en sluit niet aan
bij het verhaal dat de beleidslegenda ver-
telt. Duidelijk is dat 00k PKB-kaarten,
hoe zorgvuldig 00k voorbereid voordat
ze naar buiten worden gebracht, mo-
mentopnames zijn uit een ontwerp- en
vormgevingsproces. In de een jaar later
versehenen PKB-kaart van deel 3 van de
Vijfde Nota is evenwicht tussen onder
grond en beleidslegenda bereikt (ßguur 4
op p. 32).
De traditie is om voor elke rijksnota,
waarin kaarten van Nederland worden
afgebeeld, een nieuwe ondergrond te
ontwerpen. De vraag is of dat niet effi-
cienter kan. Een in tachtig procent van
de gevallen bruikbare ondergrond levert
niet alleen tijdwinst, het zal 00k de ver-
gelijking tussen verschillende nota's ver-
eenvoudigen. Niet alleen in de histori
sche ontwikkeling van het beleid, maar
00k tussen de beleidsvelden van de ver
schillende departementen.
Opdracht en analysekader
Dat was de aanleiding voor de onder-
zoeksopdracht aan ons bureau. Het doel
van de opdracht is een systematiek te le-
veren voor schalen, kaartuitsneden en le-
genda-eenheden voor ondergronden
voor (ruimtelijke beleidsjkaarten.
De resultaten van het onderzoek zullen
ondermeer gebruikt gaan worden bij de
verdere ontwikkeling van (ondergronden
voor) beleidsnota's zoals pkb's bij het mi-
nisterie van vrom. Ook kunnen ze een
bescheiden rol speien bij het DURP-pro-
ject (Digitaal Uitwisselbare Regionale
Plannen) van rijk, provincie en gemeen-
ten m.b.t. de digitale uitwisseling van
Vakkundigheid
Beredeneer vanuit vakmanschap
beeldoverdrachtsmiddelen
legendakeuzen m.b.t
- aantal
- grafische variabelen
2/3 D weergave
-etc
Beleidsinhoud
Wat wil je overdragen
Wat moef je overdragen
Sector (toespitsen op RO)
Thorbecke-schaal (rijk - prov - gemeente)
Planschaal (nat. - reg. - lokaal - bestek)
Kaart-schaa/ (1:500, I 25.000 etc)
Doel en infoverschaffing
- exaet (juridisch, arens, norm
beeld (strategisch, globaal, richting^...)
Tijdhoriion
Legenda "B"(eleid)
IKeuzen en uitspraken)
Beleidslaa g
(Keuzen en uitspraken)
Tecnniek
hnische mogelijkheden en beperkingen
tekentechniek
- handwerk
grafisch tekenprogramma
GIS-achtig programma
Reprotechniek
meermalen kopie zwart-wit
- meermalen kopie kleur
- print van bestand zwart-wit
- print van bestand kleur
meerkleurendruk
'scherm'kaart
Legenda "I" (ntermediair)
(dragend, steunend)
Intermediaire laag
(informatie, achtergrond)
Doelgroep
Legenda "T opografie
(vooral verankering
eventueel weg/otenj
Ondergrond
(topografie, verankering)
Hetpubliek
breed, helder, eenvoudig
De 'deskundigen'
diepgang
Bestuurders
overzieht, overtuiging
Figuur y Analyseka
der van het onder
zoek.
