KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2OO3-XXIX-4
type commemoratieve namen). In Zuid-Amerika was het aan-
deel van de religieuze namen groter dan in West-Afrika. In de
relatief dicht bevolkte vroegere rijken van de Azteken en Inca's
werden de inheemse namen van de Steden voor het grootste
deel gehandhaafd. In het binnenland werden op de kaarten
mythologische dementen afgebeeld, zoals 00k voor Afrika het
geval was. Voor Noord-Amerika waren dat de Zeven Steden
van Cibola, voor Zuid-Amerika was dat het Parime-meer
waarin El-Dorado op een eiland huisde.
In de gevallen waarin andere staten dan Spanje en Portugal
participeerden in de exploratie, zouden die hun namen toevoe-
gen aan degene die door de Iberische kartografen al waren
vastgelegd. Ze hadden minder respect voor de namen die door
hun Noord-Europese concurrenten waren gegeven: daardoor
ontwikkelden zieh aparte series van door de Engelsen, Fransen
of Nederlanders gegeven plaatsnamen voor de microtopogra-
fie, bijvoorbeeld voor het gebied van Straat Magellaan.
Australie
Een extra bewijs van het feit dat Europese namen alleen gege
ven werden wanneer er in de nieuw-ontdekte gebieden geen
inheemse bevolking van betekenis werd waargenomen, of al-
thans dat er geen vriendschappelijke betrekkingen met hen
konden worden opgebouwd, kan gevonden worden in de na
men die door de eerste Europese ontdekkingsreizigers aan Aus
tralie gegeven zijn. Van de 52 namen die op de kaarten van
Nieuw-Holland en Nieuw-Zeeland voorkomen, zijn er 42
commemoratief, 10 beschrijvend en een religieus. Er werden
geen inheemse namen opgetekend. De enige verwijzing naar
de inheemse bevolking was de naam Moordenaarsbaai aan de
noordpunt van het Zuidereiland van Nieuw-Zeeland; deze
naam is door de Nieuw-Zeelandse autoriteiten in de 2oe eeuw
veranderd, uit public relations-overwegingen, in Golden Bay.
Binnen de Ecumene, maar buiten Europa
Bij de Europese openlegging van de niet-Europese bekende we-
reld (bijvoorbeeld de kusten van Zuid-, Zuidoost en Oost-Azie
en van Oost-Afrika) werden bestaande namen meestal overgeno-
men en geassimileerd aan de taal van de ontdekkingsreizigers, zie
bijvoorbeeld de namen Bantam (Banten) of Canton (Guang-
zhou). In die gebieden werden door de Europeanen meestal al
leen namen gegeven aan kleinere, niet benoemde eilanden dan
wel aan nieuwe nederzettingen (Meester Cornelis bij het huidige
Jakarta en Fort William bij het huidige Calcutta zijn voorbeel-
den) of voor uit een oogpunt van navigatie belangrijke punten,
zoals Java's Eerste Punt in Straat Soenda.
Nederlands Indie
Dat er weinig of geen Europese namen gegeven werden in
dichter bevolkte gebieden binnen het gebied van de in de 15c
eeuw bekende en bewoonde wereld is fraai te zien aan Indone-
sie. Als we de door de Topografische Dienst in Batavia gepro-
dueeerde Lijst van de voornaamste aardrijkskundige namen in den
Nederlandsch-Indischen archipel (2e druk, Weltevreden 1923) be-
kijken dan blijkt dat slechts 1,5% van de 26.000 namen geheel
of gedeeltelijk Nederlands is. Wanneer we daar de namen van
aftrekken die slechts Nederlandse generieke bestanddelen
(Noord-, Zuid-, Boven-, Beneden-, Groot-, Klein-) bevatten,
evenals de namen van Nieuw-Guinea, dan blijff er maar 0,8%
over, oftewel een kleine 200 namen. Daarvan hören er 50 bij de
eilanden en kapen in de Baai van Batavia en Straat Soenda;
deze stammen nog uit de lye eeuw. Er hören 17 plaatsnamen
00k tot uitdrukking in de namen op de kaarten van dit gebied.
Men ging daarbij uit van verschillende concepten, binnen het
grovere kader van namen die door vroegere Franse en Portuge-
se ontdekkingsreizigers gegeven waren. De kolonisten in New
England gebruikten, althans in de betwiste gebieden, aan de
Bijbel ontleende namen, zoals Elisabeth, Martha en Rhodos.
De Nederlandse kolonisten hadden blijkbaar meer heimwee of
waren minder godsvruchtig, en gebruikten de namen van de
eilanden die hun Zuiderzee van de Noordzee scheidden, zoals
Texel en Vlielandt. Over het algemeen gebruikten ze 00k min
der inheemse namen dan de Engelsen.
De Spaanse en Portugese exploratie van Amerika
Net zoals in West-Afrika waren de door de Spanjaarden en
Portugezen aan de Zuid-Amerikaanse kust opgetekende na
men een mengeling van beschrijvende namen, religieuze na
men en namen die aan personen ontleend waren (ik noem dat
Tabel 1. Nederlandse en Engelse naamversies voor geografische objecten in
het noordoosten van de Verenigde Staten.
Lange E/Iant
Adriaen Blocks Eylant
Visschers hoeck
Visschers Eylant
Cromme Gouwe
Oost Rivier
Maniates ofte Nieu Amsterdam
Vlissinge
Breuckelen
C. de Baye
Pruym Eylant
Nieuhaven of Roodenberg
Rodenberghs rivier
Rooy Duyns
Zeebroeck
Versse Riv.
Vriese Rivierken
Sicanamos ofte Pequatos Riv
Rivier Nassou
Bay Nassou
Rood Eylant
Cabbeljous Eylant
Texel of Elisabets Eylant
Hendrick Cristianes Eylant
Petockenock
Vlielandt of Natocke
Zuyder Zee
Nieu Hollant
Vlacke Hoeck
Staten hoeck ofte Witten Hoeck
Fuyckbay
Noordzee
Staten bay
Nieuw Nederlandt/Novum Belgium
Staten Eylandt
Noort rivier ofte Maurits rivier
Sant punt of Godyns punt
Eyer Häven ofte Baye Häven
Barndegat
Beeregat
C. de May
Suydt Rivier
C.Hinlopen
Long Island
Block Island
Montauk point
Fishers island
-Peconic Bay
East River
New York
Flushing
Brooklyn
Cape Montauk
Plum island
Newhaven
Quinnipiac River
Sachem Head
Old Saybrook
Connecticut River
Thames R
Mystic river
Narraganset Bay
Mount Hope Bay
Rhode Island
Naushon Island/Elisabeth islands
Martha's Vineyard
No Mans Land
Tuckernuck Island
Nantucket Island
Nantucket Sound
Cape Cod Peninsula
C.Malabarra/Monomio Point
Cape James/C.Cod
Provincetown Harbour
Stuarts'Bay/Cape Cod Bay
Barnstable Harbour
New York. Delaware, New Jersey,
Staten Island
Hudson River
Sandy Hook
Little Egg Harbour
Barnegat Bay
Great Egg Harbour
Cape May Point
Delaware River
C. Henlopen
38
