KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2OO3-XXIX-4
het binnenland en de relaties met vanuit zee gegeven namen
waren daardoor soms moeilijk te leggen. Tegen de tijd dac ze
zieh verder van de Kaap gingen verwij deren waren de Europe-
se kolonisten inmiddels bekend met de inheemse talen, en dat
wordt 00k weerspiegeld in de namen: Kanga of Olifantsrivier,
Kouka of Buffelsrivier, Chamka of Leeuwenrivier. In de kaart
van De Graaff uit 1794 getiteld Het Gouvernement van de Caap
de Goede Hoof is er van de 410 plaatsnamen 58% beschrijvend,
25% commemoratief (bijv. Rio d'Infante, Stellenbos en 'Twee
Plaatse van P. de Wit'), 2% religieus en 15% inheems. De laat-
ste zijn, naar verondersteld wordt, ontleend aan de Khoikoi-ta- Figuur5. A.Buell-
len. Deze zullen 00k beschrijvend geweest zijn, zoals de Ne- New and Correct
derlandse vertalingen bewijzen. map ofthe United
States, 178}.
De Verenigde Staten
Op oude kaarten van dit gebied nemen de namen van de In-
dianenstammen een prominente plaats in. Geleidelijk aan
worden ze echter van de kaarten verwij derd parallel aan de eli-
minatie of verstrooiing van de Indianen zelf. Ook al is er een
groter aandeel Indiaanse namen voor fysieke objecten be-
waard, wat de plaatsnamen betreft is hun toponymie geheel
vervangen door Engelse plaatsnamen [Harley, 2001, p.183]
Harley beschrijft hoe de namen van de Indiaanse dorpen gelei
delijk aan verdwijnen op de opeenvolgende kaarten. De Ver
schiliende Indiaanse opstanden hebben daartoe bijgedragen
want elke afzonderlijke opstand werd gevolgd door een nieuwe
golf van repressie en verwijdering van Indiaanse namen.
Buiten de Ecumene in de I9e eeuw
Amerika, Zuid-Afrika en Australie
In de I9e eeuw zou een enorm aantal kolonisten Europa verrui-
len voor de lege gebieden in Noord-Amerika en het zuidelijk
halfrond. AI die kolonisten schiepen nieuwe nederzettingen en
de namen daarvoor brachten ze mee van huis. De Nederlandse
kolonisten in Zuid-Afrika gebruikten Nederlandse namen. De
combinatie van de plaatsnamen Utrecht en Amersfoort kunnen
we zowel in het huidige Amerika (op Long Island) terugvinden
als in Zuid-Afrika, ten weerszijden van de Drakensberge. Strat-
ford upon Avon vinden we zowel in Australie als Nieuw-Zee-
land, compleet met de rivier de Avon erbij, en deze combinatie
zal in de Verenigde Staten en Canada ook wel een paar keer
voorkomen. Zelfs al zijn er in het binnenland tot in de 19c
eeuw inheemse plaatsnamen bewaard gebleven, dan zullen deze
toch door het grote aantal nieuwe Europese namen zijn onder-
gesneeuwd. De gekoloniseerde landschappen zien er wat de na
men betreft sedertdien uit als verlengstukken van Europa.
De toponymische impact van de sedentaire agrarische kolonis
ten op de nieuwe gebieden die voordien door nomadische ge-
meenschappen waren bewoond kan worden nagegaan door de
kaarten van vöör en na de bouw van de spoorwegen in het
Amerikaanse binnenland te vergelijken (figuur 5 en 6). De
enorme toevlucht van inwoners en de nieuwe infrastruetuur
vergden meer namen dan aan de plaatselijke culturen konden
worden ontleend. Dat resulteerde in een volledige verandering
van het toponymische karakter van deze gebieden, en dat
wordt zowel bewezen door de Amerikaanse prairies, de Argen-
tijnse pampa's als door Transvaal en Victoria.
Onder die nieuwe namen waren er veel die waren gegeven door
Duitse kolonisten; ze verwezen ofwel naar Duitse Steden of per-
sonen of ze beschreven de nieuwe omstandigheden in het
Duits. We hebben geen idee meer van de impact van al die
Duitse namen, want ze zijn allemaal weg-
gevaagd op een in de Eerste Wereldoor-
log kunstmatig opgeklopte golf van anti-
Duits sentiment. Het veronderstelde
siechte gedrag van de Duitse Soldaten in
Belgie vormde een favoriet thema in de
Britse en Amerikaanse pers, en deed som-
migen de gruwelijkheden van een vorige
oorlog waarin de Britse troepen concen-
tratiekampen gebruikten tegen de burger-
bevolking, vergeten. Hoe het ook zij, het
had een grote impact op het kaartbeeld.
Alleen al in de Staat Zuid-Australie wer
den de Duitse namen van 60 Steden ver-
anderd in goede Engelse namen.
De Duitse kolonie Tanganyika
In de Wirtschaftsatlas der deutschen Kolo
nien,die in Berlijn in 1912 door Max
Eckert is vervaardigd, wordt het Duitse
koloniale rijk afgebeeld inclusief alle
Duitse toponiemen die sedert 1880 wer
den opgelegd aan die nieuwe gebieden.
Voor Tanganyika vinden we in deze at-
las zo'n 50 Duitse namen op een totaal
van 600 (waarbij namen met alleen
Duitse generieke bestanddelen niet zijn
meegerekend). Van die 50 waren er 30
commemoratief, 12 religieus en 1 be
schrijvend (het Natronmeer). Na de Eer
ste Wereldoorlog werden alleen de na
men van Speke en Enim Pasja behou-
den. Alle andere Duitse namen werden
door inheemse namen vervangen: Bis
marckburg veranderde in Kasanga,
Wiedhafen in Manda en Neu-Bonn
werd Rubowe. Ook de Augusta Viktoria
Steilwand, genoemd naar de Duitse kei-
zerin, werd geschrapt.
Dekolonisatie en restauratie van
de oorspronkelijke namen
De jaren zestig en zeventig van de vorige
eeuw werden gekarakteriseerd door
naamsveranderingen in gedekoloniseerde
gebieden. Men schudde daar de sporen
van het koloniale bewind van zieh af, in
clusief de namen. Deze veranderingen
40
