KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
zoals Versse Rivier, Noort Rivier, Cabo Verde, IJsIand, en
Vinland;
regel 6 - de omstandigheden tijdens de exploratie beschrijven
zoals Moordenaars' Baai (Nieuw-Zeeland), Buenos Aires of de
datum van de ontdekking (Natal, Paaseiland, San Francisco);
regel j - die gegeven zijn om de mensen thuis te beinvloeden
zoals Groenland, Rio de Oro, Kaap de Goede Hoop;
regel 8 - die de ontdekkingsreizigers ofhun Sponsors beschrijven
zoals Amerika, Virginia, North en South Carolina, Williams-
burgh, Kaap Maria van Diemen, Staten Eiland en Charleston.
Pas in een later Stadium, nadat er goede contacten met de in-
heemse bevolking gelegd zijn, konden inheemse namen aan de
ontdekkingsreizigers worden overgedragen, hetzij fonetisch
hetzij in vertaling. Tegen die tijd zouden de aan nederzettin-
gen aan de kust gelegen eerder gegeven namen al zijn gecodifi-
ceerd, zodat
regel p - inheemse of vertaalde namen meer zijn vastgelegd
voor objecten in het binnenland
Tijdens de verdere exploratie en kolonisatie van het binnen
land zou dit proces steeds worden herhaald, waarbij nieuwe
namen gegeven zouden worden aan nieuwe objecten (forten,
Steden) en inheemse of gewijzigde (vertaalde) namen voor fy-
sieke objecten zoals rivieren en bergen.
In de Nieuwe Wereld, Zuidelijk Afrika, Noord-Azie en Au-
stralie, dus in het gebied buiten de in de 15c eeuw bekende we
reld, ging het dus toponymisch gezien anders toe dan in de
Ecumene. Toen het tempo van de kolonisatie werd versneld
en er meer kolonisten uit het moederland kwamen, resulteerde
dit in een groter aandeel aan aan dat moederland of de moe-
dertaal ontleende namen. Taalgebieden zonder kolonien zagen
een groot deel van hun kolonisten verdwijnen naar Spaans-,
Portugees- of Engelssprekende gebieden: die kolonisten pasten
daar namen toe die hen herinnerden aan hun land van her-
komst. In de Engelssprekende gebieden overzee werden deze
namen voor zover ze van Duitse oorsprong waren, tijdens de
Eerste Wereldoorlog vervangen. Dit gebeurde niet in Spaans-
of Portugees-sprekende gebieden, hoewel Duitse namen daar
nooit zo'n belangrijk aandeel vormden als in landen als de
Verenigde Staten, Canada of Australie. We moeten in ons mo-
del dus rekening houden met
regel 10 - de vervanging van Duitse namen door Engelse tij
dens de Eerste Wereldoorlog.
In de jaren negentig was er in de overzeese Engelssprekende
gebieden sprake van acties om (delen van de) oorspronkelijke
namen te herstellen. Verminkte of vertaalde dan wel nieuw
opgelegde namen werden dus vervangen door de oorspronke
lijke versies in de inmiddels vastgestelde officiele schrijfwijze.
Het laatste deel van ons model wordt dan:
regel u - (Gedeeltelijk) herstel van de oorspronkelijke inheemse
namen in landen met Engelssprekende meerderheden aan het
eind van de 20e eeuw.
2003-XXIX-4
Literatuur
- (1923), Lijst van de voornaamste aardrijkskundige namen in
den Nederlandsch-Indischen archipel, tweede herziene uitgave.
Landsdrukkerij Weltevreden.
Damsteegt, B.C. (2001), Nieuwe Spiegel der zeevaart. Beknop-
te historische atlas van de Europese kusten met de oude Neder-
landse namen. Amsterdam.
Harley, J.B. (1923), The new nature ofmaps (onder redactie
van P. Laxton). Baltimore: John Hopkins University Press,
pp. 168-195. New England cartography and the native Ame-
ricans.
Ormeling, F.J. (1983), Minority toponyms on maps: the rende-
ring of linguistic minority toponyms on topographic maps of
Western Europe. Thesis. Utrecht University.
Summary
F.J. Ormeling Place name change models and European
expansion
Keywords: history of cartography, toponymie, survey
Düring the Age of Discovery, the Europeans gradually extended
the Ecumene and adapted it to their own culture. This paper
models their naming behaviour. For a model to fit, we must first
discern between the areas of the previously existing Ecumene
(Europe itself, Arab lands, Persia, India, China and Japan) and
the areas beyond. The latter were sparsely inhabited,
underdeveloped areas, where the population spoke unknown
Languages. Later, when contacts with the native population had
been established and their language learnt, local names were
transferred to the explorers, phonetically or in translation. By that
time, most explorers' names for Settlements along the coast had
been well-established, so that indigenous names or translated
names are only found (and codified) inland. European
exploration beyond the Ecumene (for instance the coasts of South,
Southeast and East Asia and East Africa) usually meant that
existing names were copied and assimilated into the explorers'
languages. In their colonies, the European powers imposed some
names in their own languages; the later they arrived, or the more
densely populated or the more urbanised these colonies were, the
fewer names were imposed. After the second world war, some
colonial names were replaced by previous names in the indigenous
languages.
Various areas are described in dijferent periods from the point of
view of their toponymie history. These individual cases form a
synthesis of the toponymie aspects of the European expansion.
Resume
F.J. Ormeling - Un modele pour le changement de la toponymie
dans le cadre de l'expansion europeenne
Mots-cles: histoire de cartographie, toponymie, etude
En examinant les voyages de decouvre ejfectues par des Europeens
aux 15 - ige siecles, nous constatons qu'ils ont etendu leur
oecumene en y introduisant leur propre culture. L 'etude presente
se propose de degager un modele sur leur pratique en metier de
toponymie des lors il faut d'abord faire la destination entre leur
ancien oecumene (Europe elle-meme, les pays arabes, Ferse, Inde,
Chine et le Japon) et les autres pays tres peu peuples, sous-
42
