CT
<a r C?
Netwerk
44
INTERACTIEF
IJsselbeeld;
Topografie, kartografie en
grafiek uit de läge landen
Van 7 juni tot en met 5 juli 2003 was in
de gemeentelijke expositieruimte te
Kampen de expositie IJsselbeeld te be
zichtigen. IJsselbeeld is de naam voor een
grafiekvorm van de hand van de karto-
graaf en grafisch vormgever Jan Schilder.
Deze grafiekvorm vindt haar oorsprong
in de läge landen van de IJsseldelta, de
stad Kampen en het gebied van Flevo-
land. Het bestaat uit een mix van topo-
grafische, kartografische en grafische af-
beeldingen in klein en groot formaat
voor technische, decoratieve en monu
mentale toepassingen. De afbeeldingen
worden in een combinatie van analoge
en digitale technieken vervaardigd en
kunnen op vrijwel elke schaal en in de
gewenste uitvoering worden geprodu-
ceerd, waardoor 00k inpassing in een ar-
chitectonische omgeving mogelijk is.
Topografie
Topografie is de (getekende) beschrij-
ving van de kenmerken van een bepaald
gebied.
De topografische illustraties op de expo
sitie zijn afgeleid van tekeningen die tus-
sen 1975 en 2003 door Jan Schilder van
de stad Kampen en haar omgeving zijn
gemaakt. Door veranderingen in de tijd
hebben sommige illustraties inmiddels
een historisch karakter. Een aantal origi-
nele tekeningen is door de huidige eige-
naren ter beschikking gesteld voor de ex
positie IJsselbeeld.
Voor de samenstelling van de tentoon-
stelling is eerst een speurtocht nodig ge-
weest naar de verblijfplaats van de oude-
re tekeningen. Niet alles is achterhaald
en de Staat waarin een aantal terugge-
vonden prenten verkeerden was niet op-
timaal. Opnames met de Computer wa
ren noodzakelijk om deze technische il
lustraties weer voldoende (kleur) kracht
te geven. Dit gebeurt nu 00k met elke
nieuwe tekening. De huidige digitale
technieken is zo goed dat op basis van
een nauwkeurig getekend origineel
meerdere (gelimiteerde) uitvoeringen
zijn te maken. Het toepassen van grafi
sche en kartografische technieken (zoals
het verschalen van details zonder verlies
van beeldkwaliteit) zorgt bovendien voor
zeer verrassende resultaten. De digitale
afdrukken hebben een hoge-resolutie
kwaliteit, zijn uv-bestendig en bieden te-
vens (in tegenstelling tot zeefdrukken)
Het begin is soms een eenvoudige vorm zoals
een cirkel of een vierkant.
de mogelijkheid tot het weergeven van
duizenden kleur- en halftonen.
(Flevo) kartografie
Kartografie is de kunst van het maken
van land-, zee- en luchtkaarten. De ge-
schiedenis van de kartografie is al heel
oud. De loop hiervan begint al bij de
'geheugenkaart' of 'mental map' uit het
begin van de mensheid, de rotswand-
schilderingen uit de pre-historie en loopt
verder via de klassieke oudheid en de
Europese koloniale expansie naar onze
moderne tijd. De rol van de kartografie
is altijd heel belangrijk geweest voor re
geringen en burgers, voor machthebbers
en bezitters. Beroemde drukkers en kar-
tografen uit de Nederlanden van de i6e
en 17c eeuw, zoals Plantijn en Mercator,
hebben de kwaliteit en het gebruik van
kaarten in ons werelddeel aanzienlijk
verhoogd.
Ook werden ze steeds mooier. Fraaie to
pografische kaarten zijn bekend van Ja
cob van Deventer en, nog iets meer ge-
romantiseerd, van Johannes Blaeu. Bij
deze oude kaarten ging het vaak om het
weergeven van wegen, waterlopen, hui-
zen, landerijen, militaire Stellingen of
grenzen.
Tegenwoordig moeten kaarten ook aller
lei ingewikkelde plannen over onze om
geving tonen. Hoe we bijvoorbeeld wil
len wonen, ons het beste kunnen bewe
gen en hoe we ons in een gebied willen
vermaken. Kortom hoe we onze steeds
veranderende leefomgeving (verder) wil-
2003-XXIX-4
len inrichten en dat moet dan weer klop
pen met de regels en wetten die de sa-
menleving ons heeft opgelegd. Omdat
een kaart zo'n uitstekend communicatie-
middel is voor het visualiseren van onze
maatschappelijke behoeften, betekent dit
dat er een bijzondere zorg aan het ont-
werp van een kaart moet worden besteed.
Na 1975 is het ontwerp van het kaart-
beeld ook sterk bei'nvloed door de komst
van de computerkartografie. Een van de
pioniers op dit gebied was in Nederland
de voormalige Rijksdienst voor de IJssel-
meerpolder (rijp). Dit multi-disciplinai-
re overheidsbedrijf was tijdens haar
bestaan een kraamkamer van nieuwe
ideeen door de vele projecten die het
moest uitvoeren ten behoeve van de ont-
wikkeling en inrichting van de nieuwe
IJsselmeerpolders. De rijp heeft een aan
tal kartografen van naam voortgebracht,
waaronder de Kampenaren Jan Weijland
en Lammert Plender.
Concentratie van het Rijp-werk vanuit
de hoofdstad Lelystad van de nieuwe
provincie Flevoland, bood Jan Schilder,
als sectiechef Kartografie van de afdeling
Landmeetkundig Werk, de mogelijkheid
een nieuwe vorm van kartografie te ont-
wikkelen. Vanaf 1980 werden, op basis
van een (elektronisch) gemeten land-
meetkundige ondergrond, projecten en
plannen op digitaal-kartografische wijze
vastgelegd. De kartografische informatie
werd op een logische wijze opgeslagen,
zodat met de Computer snel de gewenste
kaarten konden worden samengesteld.
