48
KARTOGRAFISCH TIJDSCHRIFT
2OO3-XXIX-4
beschikbaar
ton tat j tijd troepen) tempj
in gebruik
kaartj x y j tijd j rtp-kleur rtp-dikte
tale gereedschapskist met spreadsheets, databases en grafische
middelen ter ondersteuning van het onderzoek. Men heeft de
mogelijkheid tot interactie met de kaart en met de gegevens
achter de kaart. Dit vergroot de rol van de kaart, die nu gezien
moet worden als een interface op de ruimtelijke gegevens die
de toegang tot de data vereenvoudigt, exploratie ondersteunt,
maar 00k de traditionele rol als presentatiemedium behoudt.
De enorme hoeveelheid (complexe) gegevens en informatie die
momenteel beschikbaar is vraagt om een dergelijke nieuwe rol
van de kaart. Hoe zou men immers op een andere wijze in-
zicht en kennis kunnen verrijken.
De huidige trends in de kartografie worden sterk bei'nvloed
door ontwikkelingen in andere disciplines. In de jaren negen-
tig van de vorige eeuw kreeg het woord visualisatie een uitge-
breidere betekenis door de activiteiten op het gebied van de
wetenschappelijke visualisatie [McCormick et al., 1987]. Er be-
staat nu een sterke koppeling met moderne interactieve real-
time visualisatietechnologie. De relatie tussen kartografie en
gis enerzijds, en de wetenschappelijke visualisatie anderzijds, is
uitgebreid besproken in Hearnshaw Unwin [1994] en
MacEachren Taylor [1994]. Naast wetenschappelijke visu
alisatie, dat zieh vooral bezighoudt met het inzichtelijk maken
van biologische, medische en mechanische toepassingen, zijn
momenteel 00k de ontwikkelingen in de informatievisualisatie
van invloed op ons vak. Het gaat hierbij om de visualisatie van
niet-numerieke informatie [Card et al., 1999]- Een voorbeeld
van een dergelijke visualisatie wordt gegeven door De Jongh
[2003] die de thema's die zijn gepresenteerd op een iCA-confe-
rentie letterlijk in kaart brengt. AI deze ontwikkelingen resul-
teren in geovisualisatie. Geovisualisatie integreert de methoden
en technieken van informatie- en wetenschappelijke visualisa
tie, van (exploratieve) kartografie, beeldverwerking, exploratie-
Figuur 2. De elemen-
taire visualisatie-om-
geving van een ruim-
te-tijd-kubus. Het
werkvenster toont een
detail van de weerge-
geven gegevens, hier
Napoleon 's veldtocht
naar Moskou van
1812. Het 2d- en $d
venster assisteren de
gebruiker bij de
orientatie. Het varia-
belenvenster biedt de
gebruiker de moge
lijkheid te bepalen
welke variabelen in
de kubus worden af-
gebeeld. Tevens fun-
geert dit beeld als een
soort legenda.
ve gegevensanalyse en gis. Hieruit ont-
staan theorieen, methoden en gereed-
schappen voor de visuele exploratie, ana-
lyse, synthese en presentatie van ruimte
lijke gegevens [MacEachren Kraak,
2001]. Door de vele mogelijkheden die
zo ontstaan is het van groot belang dat
er aandacht wordt besteed aan het ont-
werp van de interface en - meer in het
algemeen - aan de bruikbaarheid van
dergelijke Systemen.
In een geovisualisatie-omgeving fungeert
de kaart vooral als een hulpmiddel bij
het verkrijgen van inzicht in ruimtelijke
patronen, relaties en trends die mogelijk
aanwezig zijn. In zo'n omgeving is het
van belang dat men de betreffende gege
vens op verschillende manieren kan be-
kijken, zodat het denkproces op een cre-
atieve manier gestimuleerd wordt. Dat
betekent dat men bij voorkeur 00k ge
bruik maakt van visuele representaties
die anders zijn dan anders, dat wil zeg-
gen dat men bij voorkeur niet geremd
wordt door traditionele technieken en of
regels. Dit moet een door Finke et al.
[1992] beschreven valkuil, waarin veel
onderzoekers trappen, voorkomen. Zij
beweren dat "...de meeste onderzoekers
blijken afhankelijk te zijn van bekende
en veel gebruikte procedures en paradig-
ma's..." terwijl ze zieh zouden moeten
realiseren dat .creatieve ontdekkin-
gen, zowel in kunst als wetenschap, juist
gedaan worden in ongebruikelijke situ-
aties waar men is gedwongen op een on-
conventionele manier te denken." Dit
wordt vanuit een visueel perspectief 00k
beschreven door Keller Keller [1992].
In hun benadering tot de visualisatie
suggereren zij mentale hindernissen op-
zij te zetten en afstand te nemen van de
eigen vakdiseipline om het effect van
traditionele randvoorwaarden te vermij-
den. Waarom een topografische kaart
niet vergezeld laten gaan van een video
van het gebied en een digitaal terrein-
model met daarop een geprojecteerde
luchtfoto? Waarom bevolkinggegevens
in een proportionele puntsymbolenkaart
afbeelden als 00k een anamorfose ge-
bruikt kan worden? Nieuwe frisse cre
atieve visualisaties kunnen het resultaat
zijn. Deze andere manieren van afbeel
den kunnen nieuwe inzichten opleveren
en hebben waarschijnlijk een grotere in
vloed dan de traditionele weergaveme-
thoden. Het is deze gedachte die de lei-
Figuur 3. Basisfuneties die beschikbaar zijn in
een werkomgeving van de ruimte-tijd-kubus:
a) referentie en meten;
b) manipulatie in de }d ruimte
c) selecteren en bevragen.
