Colour Basics
for GIS Users
E. Poppe
56
BESPREKINGEN
De wereld in kaart gebracht; kaarten
en hun geschiedenis
Nathaniel Harris
Utrecht: Veltman Uitgevers, 2003
304 pp., 28,7 x 22 cm
ISBN 90-5920-084-5
Prijs: 24,95
Geen kartograaf, maar wel een fanatieke
schrijver met een voorliefde voor - en
specialisatie in - de oudheid en de geo-
grafie. Nathaniel Harris koppelde beide
aan elkaar in zijn boek De wereld in
kaart gebracht; kaarten en hun
geschiedenis.
Of ze nu met de hand is vervaardigd of
juist met de nieuwste digitale technieken
is ontworpen, achter elke kaart schuilt
een verhaal, een combinatie van werke-
lijkheid en fictie, van wetenschappelijke
verworvenheden en religieuze overtui-
gingen, kennis en onwetendheid, een
momentopname die is vastgelegd door
de maker ervan. Harris heeft in De we
reld in kaart gebracht 73 kaarten bij el
kaar gezet en deze hun verhaal laten ver
teilen. Daarbij gaat zijn interesse uit naar
de geografische denkbeeiden waarover
de kaartenmakers beschikten in de tijd
dat de kaarten werden vervaardigd, als
onderdeel van het gehele proces waarin
de mensheid probeert om de aarde en
haar relatie daartoe te begrijpen.
De Babylonische wereldkaart bijt de
spits af. Net als bij elke andere kaart in
het boek licht Harris er enkele opvallen-
de details uit alvorens hij dieper ingaat
op de achtergrond van de kaart en het
wereldbeeld uit de tijd waarin de kaart
werd vervaardigd. Indrukwekkend zijn
de overeenkomsten en de verschillen
tussen kaarten uit verschillende perio-
den. Ze maken inzichtelijk hoe nieuw
verworven kennis zieh over de wereld
verspreidt. In bloeiperioden gaat dit op-
vallend sneller dan in perioden van ver-
val, waarin oudere opvattingen vaak
weer aan belang toenemen. De mappa-
mundi, zoals die van Hereford en Mau-
ro zijn daar goede voorbeelden van.
Harris laat duidelijk zien hoe stadsplat-
tegronden zieh hebben ontwikkeld van
kleurrijke stadsgezichten, vergezeld van
fraaie cartouches, tot de uitvouwbare
stadsplattegronden die we thans kennen.
Deze ontwikkeling is typerend voor
overgang van veelal artistieke kaarten
voor praktische doeleinden naar abstrac-
tere kaarten voor wetenschappelijke
doeleinden, die in de loop der eeuwen
heeft plaatsgevonden.
Z003-XXIX-4
De rol die oud-Hollandse kartografen
hebben gespeeld in de kartograhsche ge
schiedenis komt goed naar voren. Harris
Staat uitvoerig stil bij de werken en het
leven van bijvoorbeeld Abraham Orteli-
us, Gerardus Mercator, Jodocus Hondi-
us, en de gebroeders De Jode en Bleau.
De kaarten die zij hebben vervaardigd en
verzameld laten duidelijk zien welke ken
nis door ontdekkingsreizen werd overge-
dragen. De reizen van Marco Polo, Ame-
rigo Vespucci en Columbus in Azie en
Amerika hebben ervoor gezorgd dat de
continenten een prominentere plaats op
de wereldkaart hebben gekregen. Er zijn
echter 00k veel fabels geweest die terug-
keren in oude kaarten. Zo bereikten ge-
ruchten over priesterkoning Prester John
West-Europa in het begin van de I2e
eeuw. In de 15c eeuw ondernam Hendrik
de Zeevaarder een reis naar Ethiopie om
de koning te vinden en zelfs daarna, in
1558 nog verscheen hij op Diogo Ho-
mems kaart van Afrika. En natuurlijk
blijven de vreemde monsters in de grote
wereldzeeen en in de Afrikaanse en Azia-
tische binnenlanden, die zelfs tot in de
i6e eeuw op kaarten versehenen, verba-
zen. Ze hebben er eeuwenlang voor ge
zorgd dat wereldzeeen en onontdekte
binnenlanden gezien werden als de ge-
vaarlijkste delen van de wereld.
Tegenwoordig liggen dergelijke fabels
zelden nog ten grondslag aan de vervaar-
diging van een kaart. Actuele kennis, af-
komstig van foto- en satellietbeelden, ra-
dar en allerlei metingen, berekeningen
en voorspellingen vormen de input voor
de kaarten die we tegenwoordig aantref-
fen in diverse media, op papier en op het
computerscherm. Het mysterieuze en
het sierlijke dat de oudere kaarten in het
boek uitstralen ontbreekt bij het over-
grote deel van deze generatie kaarten.
Dat neemt echter niet weg dat 00k ach
ter deze kaarten opmerkelijke verhalen
schuilen. En dat houdt het boek tot op
de laatste pagina niet alleen informatief,
maar 00k spannend!
Nathaniel Harris is erin geslaagd om de
kaarten zelf te laten verteilen hoe de
mensheid de aarde heeft ontdekt en hoe
de relatie tussen de mensheid en de aar
de zieh in de loop der tijd heeft ontwik
keld. Daardoor is het boek duidelijk veel
meer dan een geschiedenisboek of een
kaart(en)boek. Het is beter te vergelijken
met een verhalenbundel, bestaande uit
73 körte, samenhangende verhalen die
rijk ge'illustreerd zijn met kaarten en
kaartfragmenten en treffende foto's.
Een klein minpuntje blijft voor mij toch
de geringe aandacht die uitgaat naar re-
centere kaarten. Zo mis ik bijvoorbeeld
voorbeelden van staatkundige en natuur-
kundige kaarten, wegenkaarten en the
matische kaarten, kaartsoorten waar we
bijna dagelijks mee geconfronteerd wor
den. Waarschijnlijk maakt juist het ver
langen naar een confrontatie met ande
re, oudere kaarten het zo verleidelijk om
het boek nogmaals open te slaan!
Colour Basics for gis Users
A. Brown W. Feringa
Essex: Pearson Education, 2003
171 pp., met kleurenillustraties
ISBN o 130 33343 3
De laatste jaren wordt Software steeds
meer toegankelijk voor modale gebrui-
kers. Zo 00k gis- en grafische Software.
De produetie van eenvoudige kaarten
(nu door middel van gis) is zo voor heel
wat gebruikers heel wat toegankelijker
geworden, al kunnen de resultaten wel
eens pover zijn van niveau. Dit heeft
vaak te maken met een onvoldoende
kennis van de semiologie en de kleuren-
leer. Kleuren worden niet alleen lukraak
gekozen, maar daarenboven is de afdruk
op papier niet in overeenstemming met
wat men op scherm creeerde. Men is ver
van een wysiwyg. Met dit boek trachten
de auteurs aan dit euvel te verhelpen
door de nodige informatie over kleur te
bundelen ten behoeve van de Gis-gebrui-
ker.
Allan Brown
Wim Feringa
„d^'
-*.<*
Colour des P
coiou',n
Colour Output
- H,nr.v
