ook voor die op zand liggende, toegepast. De nauwkeurigheid der metingen was ongeveer 1,4 mgal in de zwaartekrachtsverschillen met De Bilt. Na 1930 begonnen er andere toestellen voor de bepaling der zwaarte kracht te komen, die de lange duur der slingerwaarnemingen, nodig om de invloed van de tijdmetergang goed te kunnen bepalen, zouden kunnen verminderen. Zij berustten op de gedachte de zwaartekracht met de erdoor veroorzaakte vervorming van een elastisch systeem te meten. De gedachte was al oudook reeds in de vorige eeuw probeerde men het, doch toentertijd kende men nog geen materialen met een tot op een miljoenste constante en reproduceerbare elastische vervorming bij gelijke belasting, zodat deze methode toen nog onuitvoerbaar was. Voorzover het de schrijver bekend is, is het eerste toes^l dat aan de eisen voldeed, het Holweck-Lejay slinger apparaatje geweest, dat gemakkelijk transporteer- baar was en waarvan de waarneming reeds in een half uur een nauw keurigheid van 1 mgal opleverde als er tijdens het transport geen elastici- teitsveranderingen van de veer optraden. Het bestond uit een omgekeerd slingertje van ongeveer 10 cm lengte, steunend op een veer welke zó sterk was, dat het slingertje met een periode van ongeveer 6 sec heen en weer bewoog. Gaat men hiervan de theorie na, dan blijkt, dat men op deze wijze het verschil van g en een voor dit slingertje constante elastische grootheid van gelijke dimensie meet, welk verschil slechts enkele mgal bedraagt. De nauwkeurigheid dezer meting behoeft dus slechts 1/10 000 van dit verschil te zijn om in het resultaat voor de zwaartekracht een precisie van een fractie van een mgal te verkrijgen en zodoende kan de waarneming kort van duur zijn en is het mogelijk als tijdmeter een stop horloge te gebruiken. Intussen was zich ook een andere groep als de geodeten voor zwaarte krachtsbepalingen gaan interesseren. Voor prospectie maakten de olie maatschappijen en andere lichamen reeds lang gebruik van torsie balansen, waarmede men verschillende tweede orde differentiaalquo tiënten van de zwaartekrachtspotentiaal meet, waaronder zich ook de gradiënt in het horizontale vlak van de zwaartekracht bevindt. Naarmate men zich echter voor grotere velden ging interesseren, kwam de behoefte op een toestel te hebben om snel de zwaartekracht zelf met de benodigde nauwkeurigheid te bepalen. Dit heeft er stellig toe medegewerkt, dat er een vrij groot aantal elastische gravimeters werd ontwikkeld, waarbij de 139

Digitale Tijdschriftenarchief Stichting De Hollandse Cirkel en Geo Informatie Nederland

Lustrumboek Snellius | 1960 | | pagina 140