andering van de druk. Helaas heeft deze fraaie gedachte niet tot een be
vredigende nauwkeurigheid in het resultaat voor g kunnen leiden; er
deden zich daarvoor teveel complicaties voor. Hetzelfde was het geval
bij de pogingen van Haalck, die van een tijdens de waarnemingsreis
constant gehouden gasmassa op elk waarnemingsstation bij gelijk volume
met de kwikkolom, of een andere vloei ^tofkolom, de spanning mat.
Reeds tijdens de waarnemingen op slappe bodem in Nederland, waarbij
de eliminatie der door de bodembewegingen veroorzaakte storingen zo
fraai gelukte door het samen laten slingeren van twee slingers in een
zelfde vlak op hetzelfde toestel, was het bij de schrijver opgekomen deze
methode ook op zee te trachten toe te passen. Bij een proefvaart van een
nieuw schip van de Koninklijke Paketvaart Maatschappij van Amster
dam naar Vlissingen nam hij proeven aan boord om te zien hoeveel
amplitude de slingers zouden krijgen. In het Noordzeekanaal bleven deze
nog wel binnen toe te laten perken, waarbij met een verdere uitwerking
der methode nog wel bruikbare resultaten te verkrijgen zouden zijn,
doch op de Noordzee waren de bewegingen te heftig. Bij verdere infor
matie betreffende scheepsbewegingen bleek, dat een oplossing wellicht
met onderzeeboten te bereiken zou zijn; Prof. Van Iterson deelde de
schrijver mede, dat deze op grotere diepte onderwater varende zeer
rustig lagen. Proeven bij Den Helder, waar toen nog de Onderzeedienst
der Koninklijke Marine gevestigd was, gaven de allerbeste verwachtin
gen en dit gaf aanleiding aan te vragen een uitreis met een der boten
naar Indië mee te maken.
Half september 1923 voer de schrijver aan boord van Hr. Ms. K II uit,
die in een convooi voer met Hr. Ms. K VII en Hr. Ms. K VIII en met
het onderzeebootmoederschip Hr. Ms. Pelikaan. De visuele opname van
het Stückrath-slingertoestel was voor die reis vervangen door een foto
grafische registratie, waarbij tijdens de waarneming de vier slingers con
tinu registreerden en de secunde-tijdmerken in de curven door onder
brekingen zichtbaar waren. Daar tijdens de reis de hoekbewegingen van
het schip ook in ondergedoken toestand nog te groot bleken, werd tijdens
het eerste oponthoud op de marinewerf in Gibraltar voor het slinger
toestel een ophanging gemaakt en sindsdien gelukte het bruikbare regis
traties te verkrijgen. De uitwerking der registraties was nog moeizaam,
daar de slingers uitermate grillige curven gaven en de eliminatie der
storingen tijdrovend was. Het gelukte echter betrouwbare resultaten te
141
