slag van de beeldenpaar-apparaten heeft gelegd. Wie daarover details wil
kennen, leze de betreffende beschouwingen van Prof. Krames in
Festschrift zum 150jahrigen Bestand des staatlichen Vermessungswesens
in Oesterreich", gewijd aan Theodor Scheimpflug. Men vindt daar
reeds de grondslagen voor de ontschranking, waaraan iedere student
wordt herinnerd, nu de bekende voorwaarde voor de snijding van de vlak
ken van negatief, lens en projectie tafel in één lijn, algemeen wordt aange
duid als de Scheimpflug-voorwaarde.
Ook de constructie van instrumenten met mechanische projectie is reeds
in aanleg aanwezig in dezelfde periode. Het was de medewerker van
Scheimpflug, de Weense instrumentenbouwer en ingenieur G. Kam-
merer, die na de dood van Scheimpflug dit beginsel voor de eerste maal,
zij het eveneens op primitieve wijze, in toepassing bracht.
Een andere ontwikkelingslijn, van iets latere datum, heeft de fotogonio
meter als uitgangspunt. In het bekende boek van Hugershoff en Cranz
„Grundlagen der Photogrammetrie aus Luftfahrzeugen" (1919) wordt
nog niet gewerkt met automatische kaarteringsinstrumenten, doch han
teert men, hetzij de rechthoekige coördinaten van punten in het negatief,
hetzij de in de fotogoniometer bepaalde hoeken tussen gegeven punten
om daaruit de positie van de opnamestandplaats en de uitwendige oriën
tering te berekenen. Wel worden daarvoor mechanische hulpmiddelen in
geschakeld. Deze fotogoniometer, waarmee Hugershoff richtingen mat
naar identieke beeldpunten in de elkaar overlappende beelden, gaf hem
de grondslag voor de constructie van zijn autokartograaf in 1920 en van
de aerokartograaf in 1926.
Zo zien wij, dat reeds in deze eerste fase van de ontwikkeling in beginsel
alle ook thans nog gebruikte grondtypen werden ontwikkeld. Kort
herhaald zien wij
A. de ontschrankers aangeduid en gebouwd door Scheimpflug en daar
na in dezelfde periode door talrijke andere constructeurs en foto-
grammeters toegepast. Dit geschiedde vooral nadat de fotografie uit
vliegtuigen algemeen gebruikelijk werd, d.w.z. gedurende de periode
van de eerste wereldoorlog en direct daarna. Het zijn Roussilhe in
Frankrijk, Williamson in Engeland, Hugershoff, Zeiss-von Gruber
in Jena en Photogrammetrie G.m.b.H.-Aschenbrenner in Mün-
chen om slechts enige van de bekendste uit deze periode te noemen;
B. beeldenpaar-apparaten met directe optische projectie, ontwikkeld
160
