te richten, zij het ook, dat daarbij dan m.i. de hoek waaronder men op
het beeld waarneemt, bepaald wel enige betekenis krijgt. De ervaring
heeft geleerd, dat men bij de loodrechte waarneming van de beelden in de
instrumenten met mechanische projectie van deze grote helling der af
beeldende stralenbundels weinig of geen hinder ondervindt.
D. Instrumenten van het fotogoniometer-type. Gezien het feit, dat men reeds
in een vroeg Stadium de fotogoniometer gebruikte om daaraan rich
tingen naar beeldpunten te ontlenen en dat men daarnaast toen reeds
geruime tijd werkte met de stereo-autograaf van Von Orel, waarin
richtingen werden gerepresenteerd door de zijkanten van stalen linealen,
lag de geboorte van dit type van instrumenten nogal voor de hand. Men
behoefde slechts twee fotogoniometers te combineren en voor de oriën
tering draaibaar te maken om het perspectiviteitscentrum en daarnaast
de richting van de vizierlijn van de gebruikte kijker te doen representeren
door een stalen lineaal of, indien dit gemakkelijker was, door twee line
alen nl. één voor de projectie op het *,jy-vlak en de andere voor de helling
van de kijker, ten opzichte van dit *,jy-vlak. Zo ontstond Hugershoff's
autokartograaf. Zo werkte men ook in Frankrijk, waarbij tenslotte Poi-
villiers niet de helling tegenover het xy-vlak doch de projectie van de
kijkerrichting op het y,z-vlak invoerde.
Het grote voordeel van het fotogoniometer-type is dat men het Porro-
Koppe-systeem kan toepassen en met een op oneindig scherp gestelde
kijker geen enkel probleem van dieptescherpte e.d. meer te overwinnen
heeft.
Bij deze typen van instrumenten ziet men tot heden geen compensatie
plaat toegepast, ook niet daar waar men opnamen wil verwerken, afkom
stig van camera's met andere vertekening. Ook hier heeft men dus een
pseudo-Porro-Koppe-systeem, doch anders dan in de Stereoplanigraaf.
In beginsel wordt bij dit type de compensatieplaat gebruikt in het foto-
afdruk- of fotoprojectie-apparaat, waarin de diapositieven worden ver
vaardigd.
Heeft Poivilliers de klassieke gedachte het zuiverst vastgehouden, daar
naast zien wij in Nistri en in de Thompson Watts plotter een paar varia
ties. In de Nistri Fotostereografo Beta II heeft men de richtlijn van de
collimator in de straalstang ingebouwd. Het meetmerk zelve is een licht
punt, waarvan een virtueel beeld op een afstand van 6 m wordt waarge-
167