Eratosthenes van Gyrene (276-194 v. Chr.), beheerder van de biblio
theek in het door Alexander de Grote (356-323 v. Chr.) gestichte
Alexandrië [15]. Uit het breedteverschil tussen Syene (het tegenwoordige
Assoean) en Alexandrië (7°12' 0,02 van de cirkelomtrek), beide onge
veer op dezelfde meridiaan gelegen, en de afstand tussen deze beide plaat
sen (5000stadiën) berekende hij de omtrek der aarde (250 000 stadiën).
Men zal nooit kunnen zeggen - Prof. Dr. Freudenthal heeft deze opmer
king ook al eens gemaakt [16] - hoeveel Eratosthenes in deze groottebepa
ling mis is geweest om de eenvoudige reden dat men niet zeker weet hoe
lang een stadion was. Over het algemeen neemt men 10 stadiën in een
zeemijl (1853,181 m). Dit zou de aardomtrek op ca 46250 km brengen.
Dreyer [17] leidt, via een Egyptische lengtemaat, voor de lengte van
het stadion echter 157,5 m af waardoor de omtrek van de aarde op
ca 39375 km zou kunnen worden vastgesteld.
Snellius kende ook de poging van de Fransman Jean Fernel die in 1525
het breedteverschil bepaalde tussen Parijs en het ongeveer op dezelfde
meridiaan gelegen Amiens. De lineaire afstand tussen beide plaatsen
vond Fernel door het aantal omwentelingen te tellen van het wiel van
een rijtuig waarmee deze afstand werd afgelegd.
In het eerste gedeelte van zijn in 1617 verschenen boek „Eratosthenes
Batavus; de Terrae ambitus vera quantitate" [18] beschouwt Snellius
terecht de resultaten van deze bepalingen als weinig betrouwbaar.
De titelpagina van het boek is in dit opstel gereproduceerd. Drs. J. A.
Veering, neerlandicus aan onze Hogeschool, was zo vriendelijk de ver
taling ervan te maken. Ze luidt:
DE NEDERLANDSE ERATOSTHENES
Leiden, bij Jodocus van Colster 1617.
15
OVER DE WARE AFMETINGEN VAN DE OMTREK VAN DE AARDE
DOOR WILLEBRORD SNELLIUS
met behulp van afstanden die aan metingen met instrumenten zijn ontleend.
O, welk een nietswaardige zaak is de mens als hij zich
niet boven de menselijke dingen heeft verheven.
