verbinden, door middel van een polygonaal van een tiental zijden van
15 tot 20 km lengte.
Na uitsluiting van triangulatie en polygonatie, bleven ons nog enkel, voor
de verwezenlijking van het kartografisch programma, de methodes van
sterrenkundige plaatsbepaling over, met alle nadelen daaraan verbonden,
voortvloeiend uit de invloed van de plaatselijke afwijking van de verti
caal.
Hier duiken nogmaals zekere moeilijkheden op die een waarnemer, ge
wend aan de middelmatige breedten, niet kan vermoeden. Aan gene zijde
van de poolcirkel bevindt de zon zich tijdens een groot deel van het jaar
bestendig boven de horizon. Op 70° zuiderbreedte zijn de sterren prak
tisch niet meer waarneembaar van einde oktober tot half februari. Tijdens
deze lange periode kan enkel de zon dienen voor de sterrenkundige bepa
lingen van aardrijkskundige coördinaten. Welnu, in het zuidpoolgebied
is deze periode nu juist de geschiktste (zoniet de enige) om raids" te
ondernemen. De talrijke methodes van bepaling door waarneming van
sterren (die tot de nauwkeurigste behoren) zijn dus niet bruikbaar tijdens
de meeste zomer-raids.
Een van de grote nadelen van het gebruik van de zon, tenminste voor wat
de plaatsbepaling betreft, is daarenboven haar geringe hoogte boven de
horizon. Op 72° breedte bereikt ze slechts de hoogte van 41° in de culmi
natie bij de winter-zonnestilstand. Daar de invloed van de straalbreking
op geringe hoogten slecht gekend is (voornamelijk in het poolgebied,
waar de verschijnselen van „luchtspiegeling" niet zeldzaam zijn), is de
periode van de dag dat de waarnemingen mogelijk zijn, zeer beperkt.
Inzover men de zon op een hoogte boven de 20° tracht waar te nemen,
beperkt deze periode zich praktisch tot twee of drie uur vóór en na de
doorgang van de zon door de bovenste meridiaan.
Alle zonnewaarnemingen werden uitgevoerd met behulp van een theodo
liet voorzien van het zonneprisma van Prof. Roelofs. Dit prisma heeft
ons zeer kostbare diensten bewezen: het heeft ons toegelaten een onver
hoopte nauwkeurigheid te bereiken.
Alle astronomische plaatsbepalingen werden volgens de methode der
hoogtelijnen uitgevoerd. Zoals men weet omvat de bepaling van een
hoogtelijn de gelijktijdige waarneming van de hoogte van een ster, en
van het uur, op een chronometer aangegeven.
222
