Men kan ook trachten aan de hand van hulpmetingen correcties voor
de storende invloeden te berekenen. Een dergelijke hydrografische
waterpassing wordt thans tussen Engeland en Frankrijk uitgevoerd.
1.2 We kunnen bij het bovenstaande nog moeilijk van een „instrument"
spreken. Denken we ons een aan twee zijden afgedamde, met ijs
bedekte sloot waarin aan beide einden een bijt is gehakt, dan hebben we
het principe van het flesjes waterpas, zoals dat door de timmerman, zij het
in wat meer hanteerbare vorm, wordt gebruikt. Het flesjes waterpas is het
eenvoudigste en meest logische waterpasinstrument, al zal niet ieder
hierbij direct denken aan een instrument van de geodeet. Toch lezen wij
in Van Kerkwijk: „Geodesie voor de kadetten van alle wapenen" (1847)
over een „waterpas-instrument met gomélastieke slang en glazen volgens
het voorstel van den Heer Blondat". In de laatste jaren is het flesjes-
waterpas uitgegroeid tot het meest massale instrument dat de geodeet
thans ter beschikking staat. Door het Deense Geodetisch Instituut werd
in 1938 een hydrostatische waterpassing over de Grote Belt uitgevoerd
met behulp van een geheel met water gevulde loden buis van ongeveer
20 km lengte en 10 mm diameter. De watermassa eindigde aan weers
zijden in verticale peilglazen van 5,9 mm diameter. De waterspiegels in
deze peilglazen liggen in hetzelfde
niveauvlak (fig. 2) behoudens af
wijkingen tengevolge van verschillen
in dichtheid en luchtdruk aan de
uiteinden van de buis. Na gebruik
werd de buis weer gesmolten; dit
instrument werd dus slechts eenmaal Fig. 2
gebruikt.
Deze methode van waterpassen over zeearmen wordt sinds 1957 in
Nederland regelmatig toegepast. Teneinde echter de loden buis meer
malen te kunnen gebruiken is deze voorzien van een staaldraadarmering.
De Meetkundige Dienst van de Rijkswaterstaat beschikt over drie van
dergelijke kabels, die aan elkaar gekoppeld een afstand van 6900 m kun
nen overbruggen. (Vlieland-Terschelling). Het totaal gewicht van dit
„instrument" is ongeveer 20 000 kg, waarmee het ongetwijfeld het
zwaarste waterpasinstrument ter wereld mag worden genoemd, (fig. 3).
In de Verenigde Staten, Noorwegen en Denemarken is de hydrostatische
75
