uitschuifbare oculairbuis ontwikkeld tot de moderne richtkijker met cen
trale instellens. De optische micrometer die thans op elk nauwkeurig-
heidswaterpasinstrument voorkomt, moeten we meer als onderdeel van
de baak dan behorend tot de kijker beschouwen.
2.3 Het aanbrengen van een vizierinrichting, vast verbonden aan de
glasbuis, is eigenlijk niet de meest logische ontwikkeling van de
„Kanalwage". Een fraaiere oplossing vinden we bijvoorbeeld in het
instrument van de Engelsman Keith (1790)in beide opstaande einden
van een met kwik gevulde U-buis liggen drijvers, waarop diopters zijn
aangebracht (fig. 7). De diopters definiëren een lijn evenwijdig aan de
raaklijn aan het niveauvlak door de beide kwikspiegels, mits de afstanden
van de diopters tot de kwikspiegels gelijk zijn. Bij dit apparaat is dus wel
een regelingseis aanwezig, er behoeft tijdens het gebruik echter niet
ingespeeld te worden. Een algemeen kenmerk van deze categorie is dat
de horizonteerinrichting en de vizierinrichting niet identiek zijn, doch
wel in fysisch verband staan. Bij het instrument van Keith is dit verband
het drijvend evenwicht van de diopterdragers in het kwik.
Tot deze categorie behoren ook enkele instrumenten waarbij geen vloei
stof wordt gebruikt voor de horizonteerinrichting, bijvoorbeeld het
slingerwaterpas (Duits: „Pendelwage"). Loodrecht op een cardanisch
opgehangen loodstaaf is een vizierinrichting (meestal met diopters) aan
gebracht (fig. 8). Als de loodstaaf dus in de richting van de verticaal
vrij hangt, zal de vizierlijn raken aan een niveauvlak, mits de hoek tussen
vizierlijn en loodstaaf inderdaad 90° is (regelingseis)Het fysisch ver
band tussen horizonteer- en vizierinrichting is hier de starre verbinding
tussen loodstaaf en diopters. Een dergelijk instrument bouwde Picard
in 1670.
79