168
id 1. In de vorige eeuw en in het begin van deze eeuw ging men ervan uit,
dat wanneer men een mens kennis en inzicht verschaft van de zaken, hij vanzelf
datgene zou doen wat economisch en materieel het beste voor hem is. Het ging
in die tijd alleen maar om de mensen wat te leren, maar niet om hen te vormen.
De landbouwvoorlichtingsdienst die deze wijze van voorlichting heeft toegepast
heeft inderdaad succes gehad, maar vele boeren heeft men toch niet kunnen
bereiken. Er zijn echter nog meerdere factoren die het economisch handelen
van de mens bepalen.
ad 2. Het gedrag van elk mens is een resultaat van zijn opvoeding (thuis en
op school) en van zijn milieu. Wanneer door de opvoeding en door het milieu
een bepaalde levenshouding is verkregen, zal men deze niet gemakkelijk wijzi
gen, vooral dan niet, wanneer men verbonden blijft met het milieu waar men
is gevormd. Door deze levenshouding ontstaan opvattingen en normen ten
opzichte van geestelijke en materiële zaken, welke in vele gevallen zwaarder
wegen dan materieel en geldelijk voordeel.
ad 3. Het voorgaande gaat groter gewicht in de schaal leggen, wanneer de
mensen met een zelfde levenshouding, zelfde gedrag, leven in groepen, b.v.
gezin, kerkgenootschap, dorp, gemeente enz. Men kan zijn gedrag dan niet
wijzigen zonder dat de groep als geheel er zich mede bemoeit. Men moet zich
aanpassen aan het cultuurpatroon" van de groep, indien men tot de groep wil
blijven behoren. Groepsgenoten hebben vele mogelijkheden (sociale controle)
om een medelid te laten voelen, dat hij zijn sociale rol wel of niet op de juiste
wijze vervult. De middelen die hiervoor beschikbaar staan zijn o.a. beloning,
lof, erkenning, nabootsing, maar ook spot, laster, kritiek, links laten liggen,
enz." (5-blz. 28). Een groep heeft meestal één of meer leiders. Leiders door
hun status of hun prestige; vooral deze laatsten hebben veel invloed. Er is tevens
het onderscheid tussen formele en informele leiders. B.v. in een vereniging,
waarbij de formele leider de voorzitter moet zijn, maar een ander lid eigenlijk
de gang van zaken bepaalt.
In het voorgaande zijn enkele facetten genoemd, die het gedrag van de mensen
bepalen. Verder heeft men nog rekening te houden met de persoonlijke karak
tertrekken van de mens. Dit geheel kan zoveel weerstanden oproepen, dat maar