Uit t! schenken ra de orpisÉ van liet ruimteontderioek ie het algemeen
46
en in het bijzonder op geodetisch gebied.
Men kan het woord kunstmatige aardsatelliet, kunstmaan, gebruiken in tegen
stelling tot de enige natuurlijke aardsatelliet, de maan. Het kenmerkend ver
schil tussen beide is, dat de natuurlijke maan, een relatief grote massa, op rela
tief grote afstand 60 x de aardstraal) van de aarde haar baan beschrijft, met
een relatief lange omlooptijd (ruim 27 dagen), terwijl een kunstmaan slechts"
op enkele of meerdere honderden kilometers van het aardoppervlak haar baan
beschrijft, met een ten opzichte van de aarde te verwaarlozen massa en met een
omlooptijd van omstreeks anderhalf uur. De baan van een kunstsatelliet wordt
dientengevolge bijna uitsluitend bepaald door het gravitatieveld - en dus door
de massaopbouw - van de aarde, terwijl daarentegen de baan van de maan ook
sterk door de zon en de grotere planeten wordt beïnvloed.
In het gravitatieveld van een puntmassa of van een homogene of naar dichtheid
radiaal-symmetrische bolvormige massa beschrijft een voorwerp een ellips
vormige baan met het zwaartepunt van de massa in één van haar brandpunten.
Zulk een baan kan men beschrijven door de zgn. baanelementen nl. de halve
lange as en de excentriciteit van de ellips, haar oriëntering in de ruimte en de
omlooptijd. In de oriëntering zijn dan drie grootheden begrepen nl. de incli
natie van de baan, de lengte van de klimmende knoop en het argument van het
perigeum. Indien de graviterende massa niet homogeen is, zullen deze baan
elementen met de tijd variëren, zowel periodiek als seculair, in het bijzonder
de lengte van de klimmende knoop en het argument van het perigeum, en uit
deze wijzigingen - de variaties in de baanelementen - kan men conclusies trekken
omtrent de massaopbouw van de graviterende massa.
Naast het voordeel, dat de baan van de kunstmaan vrijwel alleen afhankelijk is
van het gravitatieveld van de aarde voegt zich de gunstige omstandigheid dat
de omlooptijd van de satelliet (V/2 uur) vee' korter is dan die van de maan,
zodat in dezelfde tijd waarin de maan eenmaal haar omloop voltooit, een kunst
maan vele honderden keren haar baan beschrijft en dus de variaties in de baan
elementen veel vlugger zijn te constateren. Daarentegen zijn kunstmanen, door
hun grote snelheid, moeilijker waar te nemen.
Uit de waargenomen variaties in de baanelementen kan men dus conclusies